Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2011

Ο γενάρχης και οι τρεις γυναίκες

Ο τεράστιος ταφικός πίθος όπου ήταν θαμμένος ο γενάρχης της Ελεύθερνας με τις τρεις γυναίκες

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

ΕΙΧΑΝ ΤΑΦΕΙ ΜΑΖΙ ΣΤΟ ΠΥΘΑΡΙ - ΤΑΦΟ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΝΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Μόνο ο γενάρχης της αρχαίας Ελεύθερνας, ο Ελευθερέας (ένας από τους Κουρήτες-πολεμιστές που ανέθρεψαν τον Δία στα βουνά της Ιδης), θα μπορούσε να έχει ταφεί με τρεις γυναίκες και η νεκρική κλίνη του να έχει σκεπαστεί με χρυσοποίκιλτα υφάσματα.

Η νέα ανασκαφική έρευνα στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας στην Αρχαία Ελεύθερνα (κοντά στο Ρέθυμνο) ξεκαθαρίζει την περσινή εικόνα που αντίκρισε η πανεπιστημιακή ομάδα Κρήτης με επικεφαλής τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη.


Τότε, είχαν ανακαλύψει έναν τεράστιο πίθο (ύψους 2 μ. περίπου) με γυναικεία και ανδρικά οστά αναμεμιγμένα με 3.000 χρυσά ελάσματα, χάντρες ημιπολύτιμων λίθων, ένα μικρό χάλκινο αγγείο, γυάλινα ή φαγεντιανά ληκύθια κ.ά. Ηταν η τελευταία ημέρα εκείνης της ανασκαφής και δεν είχαν προλάβει να ερευνήσουν σε βάθος τον τάφο.

Ανατροπή

Η πρώτη εκτίμησή τους ήταν ότι επρόκειτο για ένα ζευγάρι νέων ανθρώπων. Μετά την εξέταση όμως των οστών από τους ανθρωπολόγους, ανατράπηκε εκείνη η εικόνα και φάνηκε πως ο επιφανής νεκρός είναι ένας ηλικιωμένος 60-70 ετών τον οποίον συνοδεύουν τρεις γυναίκες. Μία 19χρονη, που παντρεύτηκε τον Αδη κατά τα φαινόμενα, κι άλλες δύο μεγαλύτερες. Η μία είναι 30 χρόνων και φέρει τραύμα στο κεφάλι και η άλλη 35-42.

Ο ηλικιωμένος, που προφανώς είναι ο αριστοκράτης-ιδιοκτήτης του τάφου, ετάφη πρώτος, όπως όλα δείχνουν, ενώ οι γυναίκες σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Μαζί με τον επιφανή νεκρό βρέθηκε ένα σιδερένιο φάσγανο (εγχειρίδιο) και επάνω στον πίθο δύο χάλκινοι λέβητες (καζάνια), ο ένας μέσα στον άλλο, διαμέτρου 65 εκατοστών.

Εξω από τον ταφικό πίθο υπήρχαν συστάδες δεκάδων αγγείων (υδρίες, αμφορείς, σκύφοι και ληκύθια) και μια πήλινη κάλπη με τα καμένα οστά ενός άνδρα 29-35 ετών. Ο άνδρας αυτός ετάφη τον 8ο αι. π.Χ. με το τελετουργικό τυπικό ενός αριστοκράτη-πολεμιστή. «Τα υπολείμματα της ταφικής πυράς (πλυμένα και συναγμένα οστά, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ομηρος στην καύση του Πατρόκλου) κατέληξαν στον μικρό πίθο» (ενώ η ταφή των ηλικιωμένων δεν γινόταν με καύση).

Ακριβώς δίπλα βρίσκεται ο λαξευτός θαλαμωτός τάφος των πολεμιστών της Ελεύθερνας, δηλαδή των ανδρών που έπεσαν ηρωικά στα πεδία των μαχών. Το ερώτημα για τον ανασκαφέα τώρα είναι γιατί ο πολεμιστής των 29-35 χρόνων δεν θάφτηκε μαζί με τους άλλους στον πλαϊνό τάφο, όπου θάπτονταν οι αριστοκράτες-πολεμιστές της αρχαίας Ελεύθερνας από το 900 μέχρι τις αρχές του 7ου αι. π.Χ.;

Αριστοκράτης γέροντας

«Το συγκεκριμένο εύρημα ανατρέπει τη γνωστή μας εικόνα για τάφους κοινούς, μίας φατρίας, μίας τάξης, όπως έχει υποστηριχθεί συχνά για τη γεωμετρική Κρήτη», μας είπε ο κ. Σταμπολίδης. «Εδώ, συμβαίνει κάτι άλλο. Ο μεγάλος τάφος ανήκει, όπως φαίνεται, σε έναν αριστοκράτη γέροντα. Στον τάφο του τοποθετούνται και οι γυναίκες με όποια συγγενική σχέση και αν συνδέονταν με αυτόν, ενώ ο πολεμιστής καίγεται, κατά τα ειωθότα, αλλά τοποθετείται στο πλάι του μεγάλου τάφου του γέροντα προφανώς λόγω συγγένειας (γιος, ανιψιός, νεαρότερος αδελφός;)».

Συνεπώς, ίσως ανήκουν στον πολεμιστή και οι χάλκινοι λέβητες (νεκρικού λουτρού) που βρέθηκαν πάνω στον πίθο, καθώς παρόμοιοι έχουν βρεθεί στο παρελθόν και μέσα στον τάφο των πολεμιστών.

Κομψοτεχνήματα

Η ανασκαφική ομάδα είδε τις υδρίες, τους αμφορείς και τους σκύφους έξω από τον πίθο «να κρέμονται σαν σταφύλια». Τόσα πολλά ήταν τα αγγεία (κρητικών, κρητοκυπριακών, κυπροφοινικικών εργαστηρίων). Κάποια από αυτά πραγματικά κομψοτεχνήματα, όπως ένας κρατήρας του 8ου αι. π.Χ., κατάστικτος από ζωγραφιστά γεωμετρικά μοτίβα και μία ανδρική μορφή στις δύο πλευρές του με δύο κεφαλές ίππων να τον πλησιάζουν.

Κάτω από τα άλογα απεικονίζονται ψάρια. Κι ενώ στη μία όψη ο άνδρας παρουσιάζεται ως «γητευτής» αλόγων, στην άλλη όψη ο ίδιος μοιάζει να τα κρατά από σχοινί σαν να πρόκειται να σύρουν άρματα.

Το παζλ γίνεται φοβερά πολύπλοκο αν προσθέσει κανείς τις σιδερένιες λόγχες από δόρατα και ξίφη που βρέθηκαν ανάμεσα στον πίθο και τα αγγεία.

Μαζί με αυτά βρέθηκε ένας καταπληκτικής διατήρησης αξινοπέλεκυς (αξίνα εμπρός, πέλεκυς πίσω), «εύρημα σπάνιο που παραπέμπει στην ομηρική παράδοση, όπου ένας βασιλιάς, αριστοκράτης ή πολεμιστής ήταν συγχρόνως και ικανός να δημιουργήσει ο ίδιος με τα χέρια του μια ξύλινη κατασκευή, ένα έπιπλο, ένα κρεβάτι (όπως ο Οδυσσέας φτιάχνει το κρεβάτι στο οποίο κοιμάται ο ίδιος με την Πηνελόπη του)».

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Δεν υπάρχουν σχόλια: