Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2010

Καρυοφύλλης Δοϊτσίδης: Καραγατσιανή

Το ανένταχτο Πατριωτικό Κίνημα και η περίπτωση του Αντώνη Σαμαρά


Στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια, υπάρχει ένα ανένταχτο Πατριωτικό Κίνημα το οποίο απέχει από τις εκλογές.

Οι λόγοι που οδήγησαν την απομάκρυνση των Ελλήνων Πατριωτών από το πολιτικό σύστημα είναι πολλοί και διάφοροι. Περισσότερο έχει να κάνει με την διαφθορά και την διασπάθιση του Δημοσίου Χρήματος που διέπει την ραχοκοκαλιά του Πολιτικού μας Συστήματος.

Οργανωμένοι κλακαδόροι, των δύο μεγαλύτερων κομμάτων περισσότερο, σε απόλυτη συγχορδία με τα δύο κόμματα της αριστεράς κραυγάζουν σε όλους τους τόνους ότι όλοι οι αγνοί Έλληνες Πατριώτες εκτός κομματικών μαντριών είναι φασίστες, ναζιστές και ακροδεξιοί.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακροδεξιά. Στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχει. Την ακροδεξιά στην Ελλάδα την ενταφίασε η χούντα των Συνταγματαρχών και την ταφόπλακα την έβαλε η Νέα Δημοκρατία από πάνω.

Όμως όλοι οι αγνοί, όλοι οι ζωντανοί, όλοι οι μη-επαγγελματίες Πατριώτες (γιατί υπάρχουν και αυτοί που πουλάνε τα πάντα), περιμένουν έναν σοβαρό άνθρωπο να τους πείσει να τον ακολουθήσουν.

Αυτός ο άνθρωπος βρέθηκε, είναι ο Αντώνης Σαμαράς.

Όμως οι Έλληνες Πατριώτες που έχουν κατηγορηθεί ακόμα και για την δολοφονία του Καποδίστρια από το σύστημα, περιμένουν. Περιμένουν να δούνε φως. Μέχρι στιγμής είδαν βαρονίες, τζάκια, συνέχεια τζακιών και πως να βολευτούνε τα παιδιά του Μητσοτάκη.

Δεν γίνεται έτσι Αντώνη Σαμαρά να έρθει κανένας Πατριώτης στη Νέα Δημοκρατία. Πρέπει να ανοίξετε τις πόρτες σε αυτούς που έχουν την Ελλάδα και το Έθνος στην καρδιά τους και δεν είναι τσιράκια των διεφθαρμένων βουλευτών και πολιτικάντηδων.

Πως θα γίνει αυτό; Ίσως με μία μετονομασία του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας.

Ο Ελληνικός λαός και οι Πατριώτες που σε ψήφισαν, σου δώσανε την εντολή να αλλάξεις τα πάντα. Μέχρι στιγμής αλλαγές σημαντικές δεν είδαμε. Όμως εμείς έχουμε την υπομονή του βοδιού, που έλεγε και ο Πολύδωρας κάποτε. Περιμένουμε μέχρι το Συνέδριο, να δούμε τι θα προκύψει από αυτό.

Μία είναι η ιδεολογία. Πιστεύουμε στο Έθνος σαν πρωταρχική μας αξία. Τα υπόλοιπα είναι λογοπαίγνια, κάτι φιλελευθερισμοί, και άλλοι -ισμοί είναι απλά για λαϊκή κατανάλωση.

Εάν δεν αλλάξει κάτι ριζικά, τότε το ΠΑΣΟΚ θα μείνει κυρίαρχο και θα μας καθίσει στο σβέρκο τρεις τετραετίες τουλάχιστον.

Στο κάτω κάτω δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ψηφίσουμε τη Νέα Δημοκρατία επειδή είναι Πρόεδρος της ο Σαμαράς. Αν δεν υπήρχαν τα blogs και οι Έλληνες Πατριώτες, τα διαπλεκόμενα συμφέροντα και οι εκδότες θα είχαν επιβάλει αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας τη Ντόρα Μητσοτάκη. Ο Σαμαράς θα είχε οδηγηθεί σε παραίτηση και τώρα θα ήταν σπίτι του.

Εν τω μεταξύ υπάρχει ένας νόμος - τέρας για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον οποίο δημιούργησε ο Παυλόπουλος και βάζει σε εφαρμογή το ΠΑΣΟΚ. Έτοιμο τον βρήκε, έκανε μερικές προσθήκες και αλλαγές και πάει να τον περάσει. Με αυτόν τον νόμο, το ΠΑΣΟΚ θα κυριαρχήσει στις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τον Καποδίστρια 2. Αυτό δεν το βλέπουν στη Νέα Δημοκρατία;

Φυσικά εμείς στηρίζουμε τον Αντώνη Σαμαρά και περιμένουμε να δούμε πότε θα γίνει η Πατριωτική στροφή στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας που μας υποσχέθηκε όταν ήταν υποψήφιος για την Προεδρεία.

Όταν πραγματοποιηθεί αυτή η Πατριωτική στροφή, τότε και το Κίνημα των ανένταχτων Ελλήνων Πατριωτών, που δεν λύγισε για να προσχωρήσει και να προσκυνήσει το λαϊκίστικο ΛΑ.Ο.Σ. θα ενισχύσει το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας με την ψήφο του και με την ανοχή του.

Όμως και οι καρεκλοκένταυροι της Ρηγίλλης θα πρέπει να ανοίξουν τις πόρτες των Τοπικών, Δημοτικών επιτροπών και στους ανένταχτους Πατριώτες. Μέχρι τώρα όλες οι πόρτες είναι κλειστές. Δώστε και καμια θέση σε κανέναν άνθρωπο εκτός των κομματόσκυλων που κοιτάνε μόνο το συμφέρον τους και εναλλάσσονται στις καρέκλες.

Εμείς θα είμαστε εδώ και θα περιμένουμε ουσιαστικές αποφάσεις και όχι λεπτές ισορροπίες στρατοπέδων.

Αυτά και θα επανέλθουμε.

ta-anilia.blogspot.com

Κάλαντα Φώτων

Σήμερα τα Φώτα

Το έθιμο των Φωταρών στο Παλαιόκαστρο


ΟΙ ΦΩΤΑΡΟΙ
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ 6 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός για το Παλαιόκαστρο Χαλκιδικής από πολύ παλιά είναι «Οι Φωταροί». Παραμονή αλλά και ανήμερα των Θεοφανίων, πραγματοποιείται εδώ και χρόνια, ένα έθιμο με μορφή δρώμενου, που ίσως είναι και μοναδικό, σε ο,τι αφορά το εθιμοτυπικό του, στον ελληνικό χώρο. Την ονομασία του την οφείλει στην ημέρα που πραγματοποιείται, την ημέρα των Φώτων.

Λαϊκό Δρώμενο, όπως μας αποκαλύπτει και η ίδια η λέξη, είναι το είδος εθίμου που έχει δράση. Είναι σα μια μορφή λαϊκού θεάτρου, με την συλλογική συμμετοχή μιας ομάδας ατόμων από την ίδια κοινότητα. Αυτή η λαϊκή ομάδα συντηρεί, διατηρεί και αναβιώνει αυτή την πρωτότυπη και αυθεντική παράδοση του τόπου.


ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ

Προάγγελος της τέλεσης του δρώμενου είναι το χαρμόσυνο χτύπημα της καμπάνας στην εκκλησία του χωριού μας, το απόγευμα της παραμονής των Θεοφανείων.

Την παραμονή λοιπόν και κατά το σούρουπο μαζεύονται οι Φωταροί στην εκκλησία του χωριού, στον Αϊ-Θανάση. Αφού χτυπήσουν την καμπάνα, ορκίζεται ο «Βασιλιάς».

Η «ορκωμοσία» είναι απλή και συμβολική. Μπροστά στην εικόνα του Αγίου κάνει τρεις μετάνοιες για να πάρει την ευλογία του. Είναι αυτός που θα φορέσει την παραδοσιακή κάπα των βοσκών και τα κουδούνια και θα σύρει το χορό την άλλη μέρα.

Στη συνέχεια όλοι οι Φωταροί γυρίζουν τα σπίτια του χωριού προσφέροντας απλόχερα την ευθυμία και τη χαρά σε όλους τους συγχωριανούς και λέγοντας τα κάλαντα των Φώτων. Αυτά έχουν τις ιδιαιτερότητές τους, αφού υπάρχει τραγούδι για κάθε μέλος της οικογένειας.

Υπάρχει τραγούδι, α) για τον «Άρχοντα και την Αρχόντισσα» δηλαδή τον νοικοκύρη του σπιτιού και τη σύζυγό του, β) για το «Λεβέντη» δηλαδή για το ελεύθερο αγόρι του σπιτιού, γ) για την «Κόρη» την ελεύθερη κοπέλα, δ) το «Αστρούδι» δηλαδή το μικρό παιδί της οικογένειας, ε) για την «Πόζα» δηλαδή τη χήρα γυναίκα και στ) τέλος όλα τα κάλαντα τελειώνουν με τα «Σπίτια» το τραγούδι του σπιτιού.

Βέβαια όπως είναι φυσικό, ανάλογα με τα άτομα της οικογένειας λέγονται και οι ανάλογες στροφές του τραγουδιού.

Σε κάθε σπίτι η νοικοκυρά έχει ετοιμάσει τα απαραίτητα κεράσματα για τους Φωταρούς. Υπάρχει παντού ένα ποτήρι τσίπουρο καθώς και μεζέδες, αλλού νηστίσιμους μιας και είναι μέρα νηστείας και αλλού λουκάνικο και χοιρινό από το γουρούνι που σφάχτηκε τα Χριστούγεννα. Το τσίπουρο είναι απαραίτητο για να ζεστάνει τους Φωταρούς σε μια τόσο κρύα νύχτα, αλλά και να τους ευθυμήσει κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους από σπίτι σε σπίτι.

Ανήμερα των Θεοφανείων τώρα. Αφού οι Φωταροί έχουν γυρίσει όλα τα σπίτια του χωριού το βράδυ της παραμονής, τελευταίο σπίτι αφήνουν, για τη μέρα των Φώτων, το σπίτι του παπά. Όταν σχολάσει η εκκλησία και έχει γίνει ο Αγιασμός των νερών, πηγαίνουν και στον παπά του χωριού, για τον οποίο υπάρχει ιδιαίτερο τραγούδι.

ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Ο «Βασιλιάς».

Ο βασιλιάς, είναι αυτός που την προηγούμενη μέρα ορκίστηκε μπροστά στην εικόνα του Αγίου Αθανασίου. Φοράει το ταλαγάνι (παραδοσιακή κάπα των βοσκών), φορτώνεται με μεγάλα κουδούνια τα οποία κάνουν εκκωφαντικό θόρυβο. Βάζει στην πλάτη του, κάτω από το ταλαγάνι, ένα μαξιλάρι, ώστε να φαίνεται καμπούρης και πιο αστείος. Κρατάει ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί με το οποίο κάνει κινήσεις-παραγγέλματα. Τον χρησιμεύει για να χτυπά ή να αποθαρρύνει τους «ανεπιθύμητους» αλλά και να τιμωρεί τους «ανυπάκουους» του χορού. Είναι αυτός που σέρνει πρώτος το χορό.

Ο «Μάγειρας».

Είναι ντυμένος τσολιάς. Δεν χορεύει μαζί με τους άλλους Φωταρούς, αλλά κάθεται στη μέση του χορού δίπλα στο λουκάνικο. Κρατάει ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί, αλλά δεν ακολουθεί τα παραγγέλματα του «Βασιλιά». Έργο του είναι να φυλάει το λουκάνικο.

Οι «Φωταροί».

Είναι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές και αποτελούν το κυρίως σώμα του χορού. Κρατάνε στα χέρια τους μεγάλα ξύλινα σπαθιά. Ακολουθούν με αυτά τις κινήσεις-παραγγέλματα του «Βασιλιά», αλλά προστατεύουν και το λουκάνικο.


ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Την ημέρα των Φώτων γύρω στο μεσημέρι, ο κόσμος έχει ήδη συγκεντρωθεί στην πλατεία ή στον προαύλιο χώρου του συλλόγου, (πρώην Δημοτικό σχολείο), και περιμένει να δει το πατροπαράδοτο έθιμο. Κάθε χρόνο, παρά το δύσκολο της εποχής, ο κόσμος είναι πολύς, όχι μόνο από το χωριό μας αλλά και από τις γύρω περιοχές.

Σε λίγο ακούγεται ο ήχος των μεγάλων κουδουνιών και οι Φωταροί κάνουν την εντυπωσιακή εμφάνισή τους. Πρώτος, με την περίεργή του περιβολή, εμφανίζεται ο «Βασιλιάς». Ακολουθούν οι Φωταροί και τελευταίος βγαίνει ο μάγειρας, κρατώντας δεμένο σε ένα μικρό κοντάρι το λουκάνικο. Όλοι που είναι στο χορό, κρατούν στα χέρια τους από ένα ξύλινο σπαθί, για να ξυλοφορτώσουν αυτούς που θα επιδιώξουν να πάρουν το λουκάνικο.

Στη μέση του χορού μπήγεται το μικρό κοντάρι, που πάνω του είναι δεμένο το λουκάνικο και γύρω από αυτό αρχίζουν τον χορό οι Φωταροί.

Σκοπός του εθίμου: όποιος θέλει, από τον κόσμο που παρακολουθεί, να προσπαθήσει να πάρει το λουκάνικο.

Από την άλλη μεριά οι Φωταροί είναι αυτοί που φυλάνε με τις μαχαίρες το λουκάνικο και δεν επιτρέπουν σε κανένα να το πάρει.

Όπως καταλαβαίνετε, κεντρικό «πρόσωπο» του εθίμου είναι το λουκάνικο! Αυτός που θα καταφέρει τελικά να το πάρει, θα είναι ο καλότυχος της χρονιάς.

Ο χορός αρχίζει. Ο «βασιλιάς» που χορεύει πρώτος με τη μαχαίρα του κάνει διάφορες κινήσεις-κόλπα, που και οι υπόλοιποι Φωταροί είναι υποχρεωμένοι να κάνουν. Σε διαφορετική περίπτωση, ο Βασιλιάς έχει το δικαίωμα σ΄ αυτόν που δεν υπακούσει να τον τιμωρήσει χτυπώντας τον με τη μαχαίρα.

Όσοι βρίσκονται έξω από το χορό προσπαθούν να πάρουν το λουκάνικο. Οι πιο τολμηροί που θα δοκιμάσουν, θα δεχτούν χτυπήματα από όλους τους Φωταρούς. Ο χορός θα τελειώσει όταν θα έρθει κάποιος απ΄ έξω από το χορό και θα καταφέρει να πάρει το λουκάνικο. Οι μαχαίρες πετιούνται στη μέση του χορού και ο χώρος είναι έτοιμος για να δεχθεί όλους τους καλεσμένους, που όλη αυτή την ώρα, παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον τα δρώμενα.

Σε λίγο στήνεται μεγάλος χορός με τη συμμετοχή όλου του κόσμου και κρατάει μέχρι να βασιλέψει ο ήλιος.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ότι, σε όλη τη διάρκεια του γλεντιού μοιράζεται στους καλεσμένους άφθονο κρασί και νόστιμα λουκάνικα.

Χορηγός μας τα τελευταία χρόνια ήταν Δήμος Πολυγύρου, τον οποίο και ευχαριστούμε και ελπίζουμε ότι θα συνεχίσει να μας υποστηρίζει για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτό το ωραίο έθιμο. Επίσης μεγάλη σημασία έχει και η συμμετοχή του κόσμου, γι΄ αυτό λοιπόν σας περιμένουμε όλους για διασκεδάσουμε μαζί.


ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ

Όπως συμβαίνει με πολλές εθιμικές εκδηλώσεις, έτσι και οι Παλαιοκαστρινοί ερμηνεύουν το δρώμενό τους σύμφωνα με την τοπική παράδοση. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, όπως σε όλη σχεδόν την Ελλάδα, έτσι και στο χωριό μας, έρχονταν οι Τούρκοι και μάζευαν το φόρο της δεκάτης. Μέσα στο χειμώνα είχε τελειώσει πια και η συγκομιδή των καρπών της γης με αποτέλεσμα τα κελάρια των χωριανών να είναι γεμάτα.

Έρχονταν λοιπόν οι Τούρκοι στο χωριό για να εισπράξουν τον παραπάνω φόρο, άλλοτε σε είδος και άλλοτε σε χρήμα. Οι παππούδες μας για να τους ξεγελάσουν και να γλιτώσουν τους φόρους, οργάνωναν τραπέζια - καλή ώρα όπως το σημερινό - όπου μεθούσαν τους Τούρκους αξιωματούχους και τους έβαζαν να υπογράψουν χαρτιά, στα οποία φαίνονταν ότι δεν τους χρώσταγαν τίποτα.

Έτσι γλίτωναν από αυτόν τον αβάσταχτο φόρο.

Σύμφωνα με μελέτες και καταγραφές διαφόρων Ερευνητικών Κέντρων Λαογραφίας στην Ελλάδα τέτοιου είδους έθιμα-δρώμενα έχουν τις ρίζες τους στις διονυσιακές τελετές της αρχαίας Ελλάδας.

Οι Φωταροί του Παλαιοκάστρου με το γενικότερο τελετουργικό πλαισίωμα, είναι μια τοπική παραλλαγή του εθίμου των μεταμφιέσεων του Δωδεκαημέρου, με άμεση αναγωγή σε στοιχεία του Διονυσιακού λατρευτικού κύκλου.

Ότι δηλαδή ο Βασιλιάς φοράει ταλαγάνι, οι κουδούνες και το μαξιλάρι-καμπούρα, ο μάγειρας ντυμένος τσολιάς, οι μιμητικές κινήσεις των Φωταρών, το κέντρο του ενδιαφέροντος ένα λουκάνικο, τα κεράσματα (κρασί φαγητό), ο χορός, οι ευχές και τέλος η ενεργή συμμετοχή του κόσμου, είναι πυρήνας πολλών αγροτικών τελετουργιών που έχουν ως κύριο σκοπό την καλοχρονιά και συμβολίζουν την αναγέννηση της γης ενόψει της άνοιξης που έρχεται. Απόηχος μακρινός από τις τελετουργίες σηματοδοτεί την καταγωγή νεοελληνικών δρώμενων όπως οι Φωταροί του Παλαιοκάστρου.

Εκείνο που έχει σημασία είναι πως τέτοια έθιμα αξιέπαινα αναβιώνουν κάθε χρόνο, ως έκφραση ψυχικής ανάγκης και ως εκπλήρωση καθήκοντος προς την τοπική κοινωνία. Δεν πρέπει λοιπόν να χαθούν και η διατήρηση και συνέχισή τους εξαρτάται πια από εμάς. Για να μην ξεχνούν οι μεγαλύτεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι...

Πηγή: Δήμος Πολυγύρου

Το έθιμο της Καμήλας στη Γαλάτιστα


Από την αρχαιότητα σύμφωνα με τη σχετική βιβλιογραφία, υπήρχε η συνήθεια στη Μακεδονία και τη Θράκη των μεταμφιεσμένων (τζαμαλάρηδων) σε ζώα (καμήλα, τράγος, ελάφι). Οι τζαμαλάρηδες παρίσταναν πονηρά όντα που διώχνουν τα κακά πνεύματα.

Το γαλατσιάνικο έθιμο της Καμήλας, κατά την προφορική παράδοση, δεν είναι άλλο παρά η αναπαράσταση ενός πραγματικού γεγονότος.

Στα τέλη του 19ου αιώνα ή στις αρχές του 20ου ζούσε στη Γαλάτιστα μια όμορφη κοπέλα, η Μανιώ. Η ομορφιά της ήταν ξακουστή και στα γύρω χωριά και ακόμη παραπέρα. Κόσμος πολύς πέρναγε από το σπίτι της: έμποροι που προφασίζονταν πως ήθελαν να πουλήσουν πραμάτειες περίεργες, οδοιπόροι που ακριβώς μπροστά στο σπίτι της διψούσαν... Όλους τους έβλεπε από το καφασωτό της αυλής το Μανιώ και χαιρόταν.

Μα απ' την άλλη λυπόταν γιατί δεν ήταν όμορφοι. Τελικά η πανέμορφη Μανιώ βρήκε τον καλό της, ένα όμορφο παλικάρι που το συνάντησε κάποτε η κόρη κι έμεινε με το στόμα ανοιχτό. Μέρα με τη μέρα ο έρωτάς τους φούντωσε. Για κακή τους τύχη όμως έβαλε στο μάτι τη Μανιώ και ο αναιδής γιος του Τούρκου Επιτρόπου της περιοχής, ο οποίος παρά τις σοφές συμβουλές του πατέρα του που δεν ήθελε μπλεξίματα με τους γκιαούρηδες, έκλεψε την κόρη, προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση στο χωριό.

Όταν οι προσπάθειες των Ελλήνων να πάρουν πίσω το κορίτσι ναυάγησαν, το παλικάρι της Μανιώς ανέλαβε δράση. Με την παρέα του σκαρφίστηκε κάτι ανάλογο με τον Δούρειο Ίππο των αρχαίων Αχαιών στην Τροία. Ετοίμασαν ένα γλέντι. Για να μπορέσουν δε να μπουν στον τούρκικο οντά χωρίς να τους μετρήσουν, σκαρφίστηκαν κι έφτιαξαν ένα ομοίωμα καμήλας, κάτω από το οποίο μπήκαν οι φίλοι του ερωτευμένου.

Ο χορός, τα τραγούδια και τα καμώματα των νεαρών αντρών έφεραν αποτελέσματα. Οι Τούρκοι άνοιξαν τις πύλες κι άρχισαν να διασκεδάζουν με τους Ρωμιούς. Όταν οι Τούρκοι βρέθηκαν αναίσθητοι πάνω στις πλάκες να ροχαλίζουν, η παρέα βρήκε την Μανιώ, την έβαλε κάτω από την καμήλα και εξαφανίστηκαν. Μάλιστα, για να μην προλάβουν οι Τούρκοι να την ξαναπάρουν, την άλλη μέρα του Αϊ Γιαννιού τελέστηκε ο γάμος των δύο ερωτευμένων.

Το σύμβολο του εθίμου είναι ένα ομοίωμα καμήλας. Το στόμα στηρίζεται σε κορδόνια που είναι σκεπασμένα με ραμμένα σαγίσματα. Κάτω από το σώμα έξι άνδρες με κουδούνια βαδίζουν ή χορεύουν με ρυθμό.

Η κατασκευή της Καμήλας ήταν από παλιά μια ιεροτελεστία. Ξύλα στρόγγυλα, σανίδια, πετσιά, σαγίσματα, τομάρια, προβιές, φούντες και κορδόνια οι πρώτες ύλες κατασκευής. Την παραμονή μικροί και μεγάλοι είχαν πολύ δουλειά για να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Επίσης, την παραμονή, μετά τη λειτουργία του Μεγάλου Αγιασμού, οι παπάδες γύριζαν το χωριό και φώτιζαν τον κόσμο, τα σπίτια και ... τα λουκάνικα.

Η καμήλα έβγαινε αμέσως μετά τον αγιασμό των νερών και τη μετέφεραν οι λεγόμενοι «καμλάρηδες», 6 νέοι διαλεχτοί και γεροδεμένοι, για να αντέχουν το βάρος της. Οι άνδρες αυτοί στοιχίζονταν ο ένας πίσω από τον άλλο. Έγερναν πότε δεξιά πότε αριστερά κάτω από τα σαγίσματα, χτυπούσαν τα κουδούνια, χόρευαν, χαμήλωναν και ανέβαινε ο καμηλιέρης και τραγουδούσαν:

Πόψι μας κλέψαν τη Μανιώ
τρεις Τούρκοι αρβανιτάδις,
την πήραν και την πήγανε
σε τουρκομαχαλάδις
αμάν γκιουζέλ Μανιώ.

Μπροστά από την Καμήλα χόρευαν οι τζαμαλαροί που ήταν φουστανελάδες. Φορούσαν μάσκα στο πρόσωπο και κρατούσαν γκλίτσα. Οι λεβέντες αυτοί χορεύοντας πηδούσαν φράχτες, χαμηλά μπαλκόνια, πήγαιναν στις νοικοκυρές, που τους περίμεναν με ένα καραφάκι ούζο και μεζέ, για να κεραστούν και να χορέψουν ένα γύρο μαζί τους. Έπαιρναν τα φιλοδωρήματά τους και έφευγαν. Πολλές φορές έμπαιναν μέσα στα σπίτια και έκλεβαν λουκάνικα. Αργότερα τους απαγόρευσαν να φορούν μάσκες.

Την Καμήλα τη συνόδευαν κλαρίνα και νταούλια. Ένα γαϊδούρι φορτωμένο με ένα βαρελάκι για κρασί, μια νταμιτζάνα για το ούζο και ένα μεγάλο κοφίνι για το κρέας, τα λουκάνικα, το τυρί και το ψωμί που έδιναν οι νοικοκυρές.

Η Καμήλα ξεσήκωνε όλο το χωριό. Πολλοί ακολουθούσαν την Καμήλα και χόρευαν, άλλοι στέκονταν μπροστά στα σπίτια τους και την περίμεναν με ενθουσιασμό. Όλα τα σοκάκια, καθαρά και ασπρισμένα, περίμεναν τον ερχομό της. Αφού γυρνούσε όλες τις γειτονιές, το απόγευμα κατέληγε στο παζάρι. Εκεί συνεχιζόταν ο χορός και το γλέντι μέχρι που νύχτωνε.

Μέχρι το 1930 στόλιζαν δύο Καμήλες, οι δύο ενορίες του χωριού, οι «σκαλιουτάδις» που ήταν οι ενορίτες της Παναγίας και οι «μαζιουτάδις» που ήταν οι ενορίτες του Αγίου Γεωργίου. Οι δύο Καμήλες συναντιόνταν στο παζάρι όπου γινόταν μεγάλο γλέντι. Εκτός από τις Καμήλες των Φώτων, στόλιζαν και μία μικρή Καμήλα την Πρωτοχρονιά.

Πηγή: Δήμος Ανθεμούντα

Από τα αρχαία "πλυντήρια" στα χριστιανικά Θεοφάνεια

Η αντίστροφη μέτρηση για τους καλικάτζαρους έχει αρχίσει. Στις 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανίων τα αερικά, τα ξωτικά, τα παγανά, οι καλκάδες, οι γνωστοί σε όλους μας καλικάντζαροι, εγκαταλείπουν τις εγκόσμιες αταξίες τους και ξαναγυρίζουν στο αιώνιο «μαράζι» τους: να κόψουν το δέντρο που κρατάει τον κόσμο ώστε να γκρεμιστεί και να χαθεί για να εκδικηθούν τους ανθρώπους.

H κάθοδός τους στον «κάτω κόσμο» είναι τόσο εντυπωσιακή - καθώς σύμφωνα με την παράδοση, χάνονται σε μια νεροδίνη που τους ρουφάει στα έγκατα της Γης - όσο μεγαλοπρεπής είναι και ο εορτασμός των Θεοφανίων.

Κατά τα Θεοφάνια φανερώθηκε η τριαδικότητα του Θεού, η Αγία Τριάδα. Λέγονται όμως και «Φώτα», γιατί κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, την παραμονή των Θεοφανίων βαπτίζονταν οι οπαδοί της νέας θρησκείας. Η αναζήτηση της καθάρσεως από τον άνθρωπο αντικατοπτρίζεται ακόμη και στις αρχαίες θρησκείες. Mε τη γιορτή των Φώτων ολοκληρώνονται οι γιορτές του Δωδεκαήμερου. Η έκφραση του λαού «κάθε Φώτα και Λαμπρή» είναι ενδεικτική της σπουδαιότητας της γιορτής αυτής.

Από πού όμως έχουν τις ρίζες τους Θεοφάνια; Πολλοί λαογράφοι κάνουν λόγο για άλλη μια αναβίωση των αρχαίων δοξασιών. Στην Αρχαία Αθήνα γινόταν μία φορά το χρόνο η τελετή των γνωστών «Πλυντηρίων». Εν πομπή μετέφεραν στην ακτή του Φαλήρου το άγαλμα της Αθηνάς, όπου το έπλεναν με θαλασσινό νερό για να το… εξαγνίζουν και για να αποκτήσει εκ νέου θαυματουργές δυνάμεις.

Με το βάπτισμα κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια που γινόταν στην ηλικία των 30 ετών, ξεκινούσε και η δημόσια ζωή ενός άνδρα. Μέχρι τότε δεν τους επιτρεπόταν να εκφράζει τις απόψεις του σε δημόσιους χώρους. Η διαδικασία θύμιζε ιεροτελεστία. Ο βαπτιζόμενος έμπαινε στον Ιορδάνη ποταμό και αφού εξομολογούνταν τις αμαρτίες του βαπτιζόταν. Στη διάρκεια της τελετής, κρατούσε μια αναμμένη λαμπάδα που συμβόλιζε το πνευματικό φως που ελάμβανε.

Την ίδια διαδικασία έπρεπε να ακολουθήσει και ο Ιησούς. Μόνο που εκείνος μπήκε στον ποταμό και βγήκε αμέσως, δηλώνοντας τόσο το αναμάρτητό όσο και το άχρονό του. Η βάπτισή του συμβολίζει και τη μετάβαση από τη ζωή, που είναι βυθισμένη στο σκότος, στη ζωή που είναι συμβατή με τη χάρη του Θεού. Για αυτό εμφανίστηκε τότε για πρώτη φορά και η τριαδική υπόσταση του Θεού: Το Άγιο Πνεύμα κατέβηκε με τη μορφή Περιστεράς πάνω από το κεφάλι Του, ενώ ταυτόχρονα ακούστηκε και η φωνή του Θεού που έλεγε «Ούτος εστί ο Υιός μου ο αγαπητός».

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια ο εορτασμός των Θεοφανίων γινόταν μαζί με εκείνον των Χριστουγέννων, καθώς και οι δύο εορτές συμβολίζουν τη γέννηση και την αναγέννηση του ανθρώπου. Ο ξεχωριστός εορτασμός των Θεοφανίων και των Χριστουγέννων καθιερώθηκε περίπου του 335 μ.Χ από τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως Χρυσόστομο.

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

Η καρδιά όμως των εορταστικών εκδηλώσεων των Θεοφανείων χτυπά στον Πειραιά. Στις αρχές του 20ου αιώνα αποφασίσθηκε η κατάδυση να γίνεται στη θάλασσα μπροστά από τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα και όχι σε αποβάθρα απέναντι από το Παλαιό Δημαρχείο. Λίγα πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μετά από θανατηφόρα συμπλοκή που έγινε μεταξύ κολυμβητών για το ποιος θα πιάσει και θα ανασύρει το Σταυρό, απαγορεύτηκε η ανέλκυση του. Για αυτό μέχρι σήμερα ρίχνεται στη θάλασσα δεμένος με μια κορδέλα και στη συνέχεια ανασύρεται από τον ιερέα.

ΗΘΗ – ΕΘΙΜΑ

«Η πρωτάγιαση ή φώτιση», ο πρώτος δηλαδή αγιασμός των Θεοφανείων γίνεται την παραμονή της στους ναούς. Ο ιερέας κρατώντας το Σταυρό επισκέπτεται όλα τα σπίτια και ραντίζει μ' ένα κλωνί βασιλικό όλους τους χώρους του σπιτιού.

Στην Κρήτη, την παραμονή των Φώτων παρασκευάζουν τα φωτοκόλυβα (βρασμένο σιτάρι με όσπρια) τα οποία έτρωγαν οι άνθρωποι και ζώα για να έχουν όχι μόνο καλή τύχη αλλά και καλή υγεία.

Στη Δυτική Μακεδονία θεωρούν τα Θεοφάνια τη Μεγαλύτερη γιορτή του έτους, για αυτό και φορούν τα καινούργια τους ρούχα «για να φωτιστούν».

Στη Μυτιλήνη, οι γυναίκες παίρνουν με μια νεροκολοκύθα νερό από 40 κύματα κι έπειτα με βαμβάκι που βουτούν σ΄ αυτό καθαρίζουν τα εικονίσματα με το λεγόμενο «άλαλο νερό». Κατά την ιερή διαδικασία δεν μιλούν και μόλις τελειώσουν ρίχνουν το νερό στο χωνευτήρι της εκκλησίας.

Οι εξαγνιστικές ιδιότητες των υδάτων δεν καθαρίζουν μόνο την… ψυχή των Χριστιανών αλλά και τα γεωργικά τους μηχανήματα και τις εικόνες.

Δεν είναι λίγες οι περιοχές στην Ελλάδα όπου μετά τον αγιασμό των υδάτων πλένουν σε θάλασσες και ποτάμια τα αγροτικά τους εργαλεία και τα εικονίσματα.

Σε πολλά μέρη η νοικοκυρά χύνει το βράδυ της παραμονής το νερό από τις κανάτες δια να πάρει το πρωί καινούργιο, αγιασμένο νερό.

Μαζεύουν δε και την στάχτη από την παραστιά και το πρωί πριν πάνε στην Εκκλησία, την ρίχνουν γύρω από το σπίτι και στις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, επειδή όπως πιστεύουν η στάχτη του Δωδεκαημέρου έχει αποτρεπτική δύναμη και προφυλάσσει το σπίτι από τα κακά. Οι γεωργοί φυλάσσουν τη στάχτη και ανακατεύουν με το σπόρο για να έχουν καλή σπορά.

Το τριήμερο της παραμονής των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου), της ημέρας των Θεοφανείων (6 Ιανουαρίου) και της γιορτής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (7 Ιανουαρίου) ονομάζεται «τριήμερο των Φώτων». Κατά την διάρκεια του τριημέρου λαμβάνουν χώρα στην Εκκλησία μας διάφορες τελετές οι οποίες, σε συνδυασμό με τα έθιμα του λαού μας, δημιουργούν ένα εορταστικό κλίμα.

ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ

(5 Ιανουαρίου) Το τριήμερο ξεκινά με τον εκκλησιασμό των χριστιανών το πρωί της παραμονής των Θεοφανείων. Στους Ιερούς ναούς ψάλλετε η ακολουθία των «Μεγάλων Ωρών» και κατόπιν λαμβάνει χώρα ο «Μεγάλος Αγιασμός» που την ημέρα αυτή τελείται μέσα στο ναό. Οι πιστοί αφού πάρουν αγιασμό και λάβουν το αντίδωρο θα γυρίσουν στα σπίτια τους. Εκεί οι νοικοκυρές θα ετοιμάσουν το νηστίσιμο φαγητό για το μεσημέρι ενώ τα παιδιά θα ξεχυθούν στα σπίτια, γνωστά και μη, για να ψάλουν τα κάλαντα των Θεοφανείων. Οι γειτονιές θα γεμίσουν από γλυκές φωνούλες που ψάλλουν:

«Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός,
η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,
κάθετ’ η κυρά μας η Παναγιά.
Όργανο βαστάει, κερί κρατεί,
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Αϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό,
να μαζέψω ρόδα και λίβανο».


Τα χριστιανικά σπίτια όμως δεν θα επισκεφθούν μόνο τα παιδιά. Είναι η μέρα που ο Ιερέας με τον βοηθό του θα γυρίσει όλα τα σπίτια και καταστήματα της ενορίας για να τα αγιάσει και να τα ευλογήσει. Ο αγιασμός βρίσκεται μέσα στο «σικλί», ένα χάλκινο συνήθως δοχείο, που κουβαλάει ο βοηθός του ιερέα. Σε αυτό βρέχει ο ιερέας την «αγιαστούρα» του και ραντίζει όλους τους χώρους του σπιτιού ή του καταστήματος. Είναι η στιγμή που η παράδοση μας θέλει τους καλικάτζαρους να τρέχουν φοβισμένοι και να επιστρέφουν στα έγκατα της γης…

«Φεύγετε να φεύγουμε,
έφτασε ο τουρλόπαπας,
με την αγιαστούρα του.
Ο παπάς με αγιασμό,
οι χωριανοί με το "θερμό"».

…λένε οι καλικάτζαροι και χώνονται στις τρύπες από τις οποίες είχαν βγει δώδεκα ημέρες πριν.

Μόλις τελειώσει ο ιερέας τον αγιασμό του σπιτιού, ο νοικοκύρης δίνει συνήθως χρήματα στον βοηθό του. Παλιά συνηθίζονταν τα χρήματα αυτά να ήταν μεταλλικά κέρματα τα οποία έριχνε ο νοικοκύρης μέσα στο «σικλί», ώστε να αγιασθούν ακόμα και τα λεφτά, όπως έλεγαν.

Αφού αγιασθούν οι χώροι του σπιτιού έρχεται η ώρα να μαζευτεί η στάχτη από την φωτιά που έκαιγε στο τζάκι το «Δωδεκαήμερο», η φωτιά δηλαδή που ξεκίνησε με το «Χριστόξυλο». Η στάχτη αυτή θα σκορπιστεί γύρω από το σπίτι, στους στάβλους, ακόμα και στα χωράφια αφού όπως πιστεύεται διώχνει το κακό.

Τα έθιμα της ημέρας τελειώνουν αργά το βράδυ όπου πιστεύεται ότι ανοίγουν οι ουρανοί τα μεσάνυχτα. Την ώρα εκείνη, λέει η παράδοση, όποιος ευχηθεί κάτι με όλη του την καρδιά, αυτό θα πραγματοποιηθεί. Αφού κάναμε και την ευχή μας (δεν σας λέω τι ευχήθηκα εγώ – πάει γρουσουζιά δεν λένε;) ήρθε η ώρα να πέσουμε για ύπνο γιατί αύριο πρωί πρωί θα πάμε στην εκκλησία. Ξημερώνουν τα Άγια Θεοφάνεια.

ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ (6 Ιανουαρίου)

Η γιορτινή αυτή ημέρα ξεκινά με τον εκκλησιασμό των πιστών. Στους ναούς ψάλλετε, όπως και την προηγουμένη, η ακολουθία των «Μεγάλων Ωρών». Στην συνέχεια ο Ιερέας και οι πιστοί θα βγουν από τον ναό και θα κατευθυνθούν στο σημείο όπου θα γίνει η «κατάδυση του Σταυρού». Το σημείο αυτό είναι κάποιο λιμάνι, ποτάμι, πηγάδι, δεξαμενή ή απλά μια εξέδρα στο προαύλιο της εκκλησίας πάνω στην οποία, σε ειδικό σκεύος, θα γίνει η τελετή. Οι καμπάνες σημαίνουν χαρμόσυνα και ο Ιερέας ρίχνοντας τον σταυρό στο νερό ψάλει:

«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει σοι,
αγαπητόν σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανείς, Χριστέ ο Θεός,
και τον κόσμον φωτίσας, δόξα σοι».

Λευκά περιστέρια ελευθερώνονται και πετούν στον ουρανό ενώ, όπου υπάρχει αυτή η δυνατότητα, πέφτουν στα νερά οι «βουτηχτάδες» για να πιάσουν τον σταυρό. Το έθιμο αυτό ονομάζεται «πιάσιμο του σταυρού», και όποιος βρει τον σταυρό πρώτος θεωρείται ότι είναι τυχερός και ευλογημένος. Τα παλιότερα χρόνια, αυτός που έβρισκε τον σταυρό, τον γυρνούσε στα σπίτια της ενορίας μαζεύοντας χρήματα που είτε κρατούσε ο ίδιος είτε έδινε στους φτωχούς.


ΤΑ ΓΙΟΡΤΙΝΑ ΕΔΕΣΜΑΤΑ

Η γιορτινή ατμόσφαιρα της ημέρας επιβάλει και ένα ανάλογο φαγητό στο μεσημεριανό τραπέζι. Συνηθίζεται αυτό το φαγητό να είναι χοιρινό ενώ σε μερικές περιοχές το φαγητό συνοδεύει ένα ειδικό ψωμί που ονομάζεται «φωτίτσα».

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, οι χριστιανοί παίρνουν τις εικόνες που έχουν στα σπίτια τους και τις πλένουν σε ποτάμια. Το όμορφο αυτό έθιμο ονομάζεται «πλύσιμο των εικόνων». Επίσης ανήμερα των Θεοφανείων, το απόγευμα, σε πολλά χωριά οι κτηνοτρόφοι και οι γεωργοί, ραντίζουν με αγιασμό τους στάβλους και τα χωράφια τους αντίστοιχα. Έτσι τελειώνει και η δεύτερη ημέρα του «τριημέρου των Φώτων». Εντύπωση προκαλεί το έθιμο που αναφέρουν κάτοικοι της Σωσάνδρας: Οι νοικοκυρές φύλαγαν σε κάποιο δροσερό μέρος του σπιτιού ένα προϊόν από το καλοκαίρι -συνήθως καρπούζι- το οποίο έκοβαν την ημέρα των Φώτων.

Κατά τη διάρκεια του Δωδεκαήμερου, όποιος ήθελε να κάνει μπάνιο ή να πλύνει ρούχα έπρεπε να βάλει μέσα στο νερό ένα κλωνάρι βασιλικό, γιατί το νερό δεν είχε ακόμα αγιαστεί. Το έθιμο αυτό τηρείται και σήμερα.

Παλιό έθιμο της Κρήτης, σήμερα ξεχασμένο σχεδόν παντού, ήταν η παρασκευή των Φωτοκόλλυβων την παραμονή των Φώτων. Από τα Φωτοκόλλυβα (βρασμένο σιτάρι με όσπρια) έτρωγαν οι νοικοκύρηδες αλλά έδιναν και στα ζώα τους για καλή υγεία και καλή τύχη στο σπιτικό τους.

Aftodioikisi.gr

Πηγή: Foreign Press

Εν Ιορδάνη


Ευχόμαστε Χρόνια Πολλά στους αναγνώστες του ιστολογίου μας, τους συνεργάτες μας και όλο τον κόσμο.