Ο Ναός- Αρχαίο Μνημείο της Στρατονίκης, ο Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τα φουρνέλα της “ΑΚΤΩΡ”

Επικίνδυνες ρωγμές στο Ναό- Αρχαίο Μνημείο του Αγίου Νικολάου Στρατονίκης

H ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΣΥΝΕΝΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Στρατονίκης. Τα θεμέλιά του εδράζονται στο κοίτασμα χρυσούχου αρσενοπυρίτη, μολύβδου, αργύρου και ψευδαργύρου «Μαύρες Πέτρες» των Μεταλλείων Κασσάνδρας. Η εξόρυξη του κοιτάσματος κάτω από τον οικισμό και κάτω από το Ναό ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο 2000 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με μια διακοπή 32 μόνο μηνών (Ιαν. 2003- Σεπτ. 2005). Η εξόρυξη γίνεται κατά 100% με εκρηκτικές γομώσεις (φουρνέλα).

Στρατονίκη, χειμώνας 2002:

τα ΜΑΤ “ξεπεζεύουν” μπροστά στην εκκλησιά του Αγίου Νικολάου για να προστατεύσουν από τους τρομοκράτες-κατοίκους την TVX που έσκαβε παράνομα κάτω από τα σπίτια του χωριού!

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου δεν είναι ένας οποιοσδήποτε ναός. Ως γνωστόν, στο διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 1821 έγινε η Επανάσταση της Χαλκιδικής που πνίγηκε στο αίμα από τους Τούρκους και είναι γνωστή στην ιστορική γραφή και στην τοπική μνήμη σαν «χαλασμός». Ακολούθησε κατά διαταγή της Πύλης συστηματική και ολική υπονόμευση, πυρπόληση και καταστροφή των εκκλησιών της Κασσάνδρας (όπως καλούνταν τότε ολόκληρη η χερσόνησος της Χαλκιδικής) από τα προελαύνοντα και σφαγιάζοντα Τουρκικά στρατεύματα.

Από τις 240 περίπου εκκλησίες της χερσονήσου τρεις μόνον γλύτωσαν από την εκθεμελίωση: Η Παναγία της Καλάνδρας, η Γενεσία της Θεοτόκου των Σταγείρων και ο Ναός του Αγίου Νικολάου Στρατονίκης-Ισβόρου.

Ο Ναός – Αρχαίο Μνημείο της Στρατονίκης, που γλύτωσε από τον «χαλασμό» των Τούρκων, μοίρα του έλαχε να κινδυνεύει να καταστραφεί ολοσχερώς σήμερα, 190 χρόνια μετά από τα φουρνέλα της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ!

Ο Ναός αυτός ιστορικά ανάγεται στο 15ο αιώνα. Με τη σημερινή του μορφή, τα θυρανοίξια του έγιναν το 1813. Ως παλαιότερο του 1830, ο Αρχαιολογικός Νόμος 3028/2002 τον χαρακτηρίζει «αρχαίο μνημείο». Το γεγονός ότι είναι ένας από τους μοναδικούς τρεις επιζήσαντες Ναούς του «χαλασμού» και της υπονόμευσης στη Χαλκιδική, προσδίδει στον Άγιο Νικόλαο της Στρατονίκης μια ειδική ιστορική, αρχαιολογική και συναισθηματική σημασία.

Αρμόδια για την καταγραφή, την προστασία και για κάθε εργασία στο Ναό-Αρχαίο Μνημείο, είναι η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (ΕΒΑ). Έφορος της 10ης ΕΒΑ είναι ο κ. Ιωάννης Ταβλάκης. Για οποιαδήποτε αδειοδότηση μεταλλευτικής δραστηριότητας στα πλαίσια των «Μεταλλείων Κασσάνδρας» της ΒΑ Χαλκιδικής, ο Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Ταβλάκης παίζει καθοριστικό ρόλο. Και ο κ. Έφορος διαχρονικά έχει δείξει «ειδική αντιμετώπιση» στις μεταλλευτικές εταιρείες (TVX και ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ) που δραστηριοποιούνται στην περιοχή αρμοδιότητας της Υπηρεσίας του, «αγνοώντας» επιλεκτικά για χάρη τους τις αρχαιότητες που έχει καθήκον να προστατεύει. Όμως ας περιοριστούμε μόνο στην περίπτωση του Αρχαίου Μνημείου – Ναού της Στρατονίκης.

Οι εργασίες εξόρυξης με φουρνέλα του μεταλλείου κάτω από τη Στρατονίκη και το Ναό της που άρχισαν από την TVX το 2000, αδειοδοτήθηκαν δυο χρόνια αργότερα, το 2002. Αν ο Έφορος κ. Ταβλάκης είχε επισημάνει την ύπαρξη του Αρχαίου Μνημείου- Ναού στις εκθέσεις του προς το Υπουργείο Πολιτισμού τις σχετικές με την αδειοδότηση των φουρνέλων, πολύ απλά αυτή δεν θα δινόταν. Όπως δεν θα δινόταν άδεια ούτε το 2005 στην ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ για τη συνέχιση της ίδιας δραστηριότητας. Όμως σε όλα τα σχετικά έγγραφα της 10ης ΕΒΑ, ο Ναός είναι “αόρατος”. Σύμφωνα, για παράδειγμα με το έγγραφο ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Β1/Φ35/81861/4685/18.11.2004 και το επισυναπτόμενο σε αυτό 4661/11.10.2004 της 10ης ΕΒΑ:

«Στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής του έργου (Μαύρων Πετρών) δεν έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες αρμοδιότητας του ΥΠΠΟ».

Από τις αρχές του 2002 οι δρόμοι του χωριού άρχισαν να σκίζονται ενώ ο Ναός και τα σπίτια του χωριού εμφάνισαν κατακόρυφες ρωγματώσεις οι οποίες διαρκώς επιδεινώνονταν. Aπό τις αρχές του 2002 καταγγέλεται σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες η υπόγεια εξόρυξη με εκρηκτικά ως υπεύθυνη για τις ρωγματώσεις. Όμως όλα αυτά τα χρόνια που διαρκεί η εξόρυξη ο κ. Ταβλάκης δεν «ανακάλυψε» το Ναό έτσι ώστε, έστω και εκ των υστέρων, να απαγορευθεί κάθε δραστηριότητα γύρω και κάτω από αυτόν και να αποκατασταθούν οι ζημίες που είχε υποστεί.

Τον Ιανουάριο του 2009, με επιστολή τους προς το Δήμο Σταγείρων-Ακάνθου, το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) επεσήμαναν στη Δημοτική Αρχή ότι απαιτείται άμεσα μια πλήρης, μακροχρόνια και ενδελεχής έρευνα για τα αίτια των φαινομένων που παρουσιάζονται στη Στρατονίκη, από τα οποία δεν μπορεί να αποκλειστεί η υπόγεια εξόρυξη. Χαρακτηριστικό της σοβαρότητας των μελετών που απαιτούνται είναι το κόστος τους που προϋπολογίστηκε στα 1.200.000 ευρώ.

Στις αρχές Ιουνίου 2009, όταν είχε γίνει πλέον φανερό ότι οι ζημίες στο Ναό είχαν καταστεί επικίνδυνες, η Νομαρχία Χαλκιδικής ανέλαβε να τις επιδιορθώσει – χωρίς να έχουν διερευνηθεί τα αίτιά τους και με την εκμετάλλευση στο υπέδαφος του οικισμού από την ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ να συνεχίζεται εντατικά. Και επειδή ο Ναός δεν αναφερόταν πουθενά από τον αρμόδιο Έφορο Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ως «ειδικής σημασίας αρχαίο μνημείο», ο Νομάρχης ανέθεσε την επισκευή του σε ένα τοπικό εργολάβο, χωρίς να δώσει συγκεκριμένες οδηγίες.

Ο εργολάβος πήρε πέντε-έξι αλλοδαπούς εργάτες για να κόψουν και να μπαλώσουν με μπετόν τα ξύλινα υποστηλώματα της στέγης και του γυναικωνίτη του Ναού. Να ξηλώσουν τους «παλιούς» ρωγματωμένους σοβάδες και να σοβαντίσουν τη λιθοδομή για να εξαφανισθούν οι επικίνδυνες ρωγμές της. Να ξηλώσουν το ρωγματωμένο από «αρχαία» χειροποιητα πλακάκια δάπεδο και να το σκεπάσουν με μάρμαρα πολυτελη. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του εφημέριου της Στρατονίκης σε κατοίκους, κατά την κατασκευή των υποστυλωμάτων θεμελίωσης βρέθηκαν οστά τα οποία θάφτηκαν από το νέο δάπεδο του Ναού.

Αφού ο Ναός δεν θεωρούνταν Αρχαίο Μνημείο, οι εργασίες ξεκίνησαν χωρίς την ειδική έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού που ορίζει ο Ν. 3028/2002, αλλά και χωρίς τη σχετική άδεια της Πολεοδομίας που είναι απαραίτητη εφόσον οι επισκευές περιλαμβάνουν και επέμβαση στα υποστηλώματα του Ναού. Τα ανωτέρω καταγγέλθηκαν εγγράφως από τον πολιτικό μηχανικό και Δημοτικό Σύμβουλο Τόλη Παπαγεωργίου στην Αστυνομία, το Δήμαρχο Σταγείρων-Ακάνθου και το Μητροπολίτη.

Η 10η ΕΒΑ απούσα. Κι όταν ο κ. Παπαγεωργίου επεσήμανε στη 10η ΕΒΑ την εκτέλεση εργασιών στο Ναό, ενημερώθηκε από υπάλληλο της Εφορείας ότι «η 10η ΕΒΑ δεν έχει καμία αρμοδιότητα διότι ο Ναός είναι νεότερος του 1830»! Όμως αμέσως μετά, για να καλύψει την ευθύνη της για την «εξαφάνιση» του μνημείου, η 10η ΕΒΑ έσπευσε να αποστείλει έγγραφο στον εφημέριο του Ναού και στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της ενορίας, στο οποίο για πρωτη φορά ομολογείται επίσημα ότι «ο Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Στρατονίκης φέρει χρονολογία 1813 και υπάγεται στις διατάξεις του Ν. 3028/2002»!

Κατόπιν αυτού, ο κ. Παπαγεωργίου απέστειλε «ΑΝΑΦΟΡΑ – ΕΚΘΕΣΗ ΑΥΤΟΨΙΑΣ – ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ» (αρχείο word, 69 KB) προς τον Υπουργό Πολιτισμού κ. Σαμαρά, όπου επισημαίνονται οι βαρύτατες παραλείψεις της 10ης ΕΒΑ και ειδικά του Εφόρου της κ. Ταβλάκη στην προστασία του Αρχαίου Μνημείου. Κατέθεσε επίσης σχετική μήνυση στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Χαλκιδικής κατά της 10ης ΕΒΑ και κατά παντός υπευθύνου.

Παρά τις καταγγελίες και τη μήνυση, οι εργασίες «επισκευής» του Ναού συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Το ίδιο και τα φουρνέλα στα θεμέλιά του.

Πηγή: Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων

Η επανάσταση της Χαλκιδικής διήρκεσε από τον Μάιο του 1821 έως και τον Οκτώβριο του 1821.