Τα πτηνά «είναι στην πραγματικότητα νεαροί δεινόσαυροι»

«Δεν ξέρω αν το ακούσατε: είμαστε, λέει, δεινόσαυροι»

Νέα μελέτη αποσαφηνίζει το πώς συνέβη η εξελικτική μετάβαση

Βαγγέλης Πρατικάκης

Λονδίνο

Με την πρώτη ματιά, είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την ομοιότητα ανάμεσα σε έναν παπαγάλο και έναν τυραννόσαυρο. Κι όμως, σύμφωνα με μια νέα μελέτη τα πτηνά δεν είναι απλά απόγονοι των δεινόσαυρων, αλλά είναι πραγματικοί δεινόσαυροι με χαρακτηριστικά μωρού.

Baby dinos

Οι περισσότεροι εξελικτικοί βιολόγοι πιστεύουν σήμερα ότι τα πτηνά κατάγονται από τα θηρόποδα δεινοσαύρια, την ομάδα στην οποία ανήκει και ο Tyrannosaurus rex.

Απολιθώματα δεινόσαυρων με πούπουλα και μακριές ουρές, όπως ο διάσημος Archaeopteryx, καθιστούν απόλυτα σαφή τη σχέση ανάμεσα στα προϊστορικά ερπετά και τα σημερινά πετούμενα.

Τώρα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature έρχεται να αποσαφηνίσει το πώς συνέβη η εξελικτική μετάβαση από τους δεινόσαυρους στα πτηνά: οι ερευνητές του Χάρβαρντ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εμφάνιση των πτηνών ήταν το αποτέλεσμα μιας μεταβολής στη διαδικασία ανάπτυξης των δεινόσαυρων.

«Αυτό που μάθαμε είναι ότι τα πτηνά είναι ζώντα θηρόποδα δεινοσαύρια» αναφέρει ο εξελικτικός βιολόγος Δρ Άρκατ Αμπζάνοφ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

H επιτάχυνση της ανάπτυξης

Οι περισσότεροι δεινόσαυροι χρειάζονταν πολλά χρόνια μέχρι να φτάσουν στη σεξουαλική ωρίμανση, τα πουλιά όμως επιτάχυναν τη διαδικασία και ενηλικιώνονται έτσι σε διάστημα μερικών μηνών. Και αυτή η «επιτάχυνση» της ανάπτυξης επέτρεψε στα πτηνά να διατηρούν τα ανατομικά χαρακτηριστικά των νεαρών δεινόσαυρων.

Αυτό σημαίνει ότι, ενώ οι ενήλικοι δεινόσαυροι παρουσίαζαν μεγάλες μορφολογικές διαφορές από τα νεαρά άτομα του είδους τους, τα ενήλικα πτηνά μοιάζουν πολύ περισσότερο με τους νεοσσούς τους.

To φαινόμενο της διατήρησης νεανικών χαρακτηριστικών στα ενήλικα άτομα ονομάζεται παιδομορφισμός και μπορεί να εκδηλωθεί κυρίως μέσω δύο μηχανισμών. Ο πρώτος ονομάζεται νεοτενία και συνίσταται στην επιβράδυνση της ωρίμανσης. Τα πτηνά φαίνεται όμως ότι ακολούθησαν τον αντίθετο μηχανισμό της προγένεσης, στον οποίο η σεξουαλική ωρίμανση έρχεται νωρίτερα.

Το συμπέρασμα προκύπτει από αξονικές τομογραφίες εκατοντάδων κρανίων δεινόσαυρων και πτηνών σε διάφορα στάδια της ανάπτυξης, οι οποίες δείχνουν ότι η μορφολογία των δεινόσαυρων άλλαζε δραματικά στην πορεία της ανάπτυξης, ενώ των πτηνών αλλάζει σε πολύ μικρότερο βαθμό.

Εργαλείο εξέλιξης

Η τελευταία έρευνα δείχνει το πώς η προγένεση μπορεί να γίνει βασικό εργαλείο της εξέλιξης και της εμφάνισης νέων ειδών. «Το ενδιαφέρον με αυτή τη μελέτη είναι το γεγονός ότι παρουσιάζει την εξέλιξη ως αναπτυξιακό φαινόμενο» σχολιάζει ο Δρ Αμπζάνοφ.

«Στην περίπτωση των πτηνών, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι τα ενήλικα άτομα ενός είδους μοιάζουν όλο και περισσότερο με τα νεαρά άτομα του προγονικού είδους».

«Αλλάζοντας την αναπτυξιακή βιολογία ενός αρχικού είδους, η φύση παρήγαγε το σύγχρονο πτηνό -ένα εντελώς νέο πλάσμα, το οποίο, με περίπου 10.000 σύγχρονα είδη, είναι πλέον η πιο πετυχημένη ομάδα χερσαίων σπονδυλωτών στον πλανήτη».

Πηγή: Το Βήμα