Η Πομπηία στο Παρίσι: Mια έκθεση-αναπαράσταση της αρχαίας πόλης

Σίσση Μπάρα, Παρίσι

«Η Πομπηία δεν υπήρξε σε καμία περίπτωση η πόλη της αμαρτίας, της διαστροφής και της λαγνείας. Δεν αντιπροσώπευε ποτέ τα νέα Σόδομα ώστε να αξίζει την ίδια με αυτά ιερή τιμωρία, όπως ισχυρίζονταν οι αρχαιολόγοι ήδη απο την εποχή της ανακάλυψης της πόλης το 18ο αιώνα. »

Με τα λόγια αυτά, ο διευθυντής της αρχαιολογικής ανασκαφής της Πομπηϊας, Αντόνιο Βαρόνε, ασκεί κριτική στον τρόπο με τον οποίο προγενέστεροι συνάδελφοί του προσπάθησαν να ερμηνεύσουν σύμβολα και πρακτικές της πόλης, βασιζόμενοι στους κανόνες της χριστιανικής ηθικής μεταγενέστερων και τελείως διαφορετικών εποχών και κοινωνιών.

Είτε καλυμμένοι με ηφαιστειακή τέφρα, μήκους 27 εκατοστών, είτε μαρμάρινοι σαν το σπαθί του Πρίαπου, Θεού-προστάτη των κήπων,
είτε χάλκινοι συνοδευόμενοι απο τέσσερις καμπάνες, οι φαλλοί της Πομπηίας δεν είναι τίποτε άλλο από ένα αποτροπαϊκό σύμβολο. Ένα σύμβολο γονιμότητας με τη βοήθεια του οποίου ξόρκιζαν τα κακά πνεύματα και απομάκρυναν το κακό μάτι.

Κατά τον Αντόνιο Βαρόνε, «μια κοινωνία που δεν γνωρίζει ούτε την αμαρτία, ούτε τη σεμνοτυφία, ούτε τη κακία, ιδιότητες χαρακτηριστικές της εποχής της νεωτερικότητας, οι άνθρωποι βίωναν τον έρωτα με μεγαλύτερη απλότητα ». Πράγματι, η Πομπηία δεν είναι η εξαίρεση κάποιου κανόνα.

Στην Ινδία, για παράδειγμα, η αναπαράσταση της ερωτικής πράξης στους τοίχους των ναών αποτελούσε μέρος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των ανθρώπων. Στην περίπτωση της Πομπηίας, η φυσικότητα με την οποία προσέγγιζαν οι κάτοικοι της πόλης τον έρωτα εκφράζεται με τρόπο ρεαλιστικό, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο χώρο.

Ένας απο τους βασικούς υπεύθυνους της παρισινής έκθεσης λέει χαρακτηριστικά:

«Στο σαλόνι των σπιτιών οι τοιχογραφίες παριστάνουν Σάτυρους και Μαινάδες να επιδίδονται σε κάθε είδους ερωτικά παιχνίδια. Στον κήπο, η μαρμάρινη ερμαφρόδιτος αποκοιμάται παραδομένη στα ερωτικά της όνειρα. Υπερφυσικοί φαλλοί, φτερωτοί, ή ακόμα και φαλλοί ζώων, υπήρχαν παντού στη πόλη: Στους δρόμους, στους τοίχους, στο δάπεδο, στο εξωτερικό μέρος των καταστημάτων, σε χαμηλά ανάγλυφα, ενώ υπήρχαν φαλλοί και ως αυτόνομα διακοσμητικά αντικείμενα».

Σε αντίθεση με το μουσείο της Νάπολης, όπου τα έργα αυτά βρίσκονταν απομονωμένα και καταχωνιασμένα σε μυστικά δωμάτια, στο Παρίσι αναδεικνύονται και τοποθετούνται στο ακριβές ιστορικό τους πλαίσιο.

Η διαδικασία αυτή μας μαθαίνει αρκετά για τα ήθη και τον τρόπο σκέψης αυτών των ανθρώπων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απεικόνιση ενός συμποσίου. Ο άνδρας κύριος του σπιτιού στέκεται στη μέση, ενώ στα δεξιά του βρίσκεται η σύζυγος και στα αριστερά ο εραστής του. Η ομοφυλοφιλία ως σεξουαλική πρακτική από μόνη της δεν είχε κάποιο συγκεκριμένο κοινωνικό ή πολιτικό πρόσημο. Αυτό που έκανε τη διαφορά ήταν η κοινωνική θέση των εραστών. Έτσι, αν και η ομοφυλοφιλία μεταξύ ίσων πολίτων δεν ήταν κάτι το μεμπτό για τους Ρωμαίους πολίτες, στις σχέσεις όμως μεταξύ αφέντη και δούλου απαγορευόταν.

Μέσα απο την παρουσίαση των ευρημάτων της ανασκαφής της Πομπηίας η έκθεση αποσκοπεί στην ανάδειξη της καθημερινής οικογενειακής ζωής των ανθρώπων μιας ακμάζουσας πόλης, που αριθμούσε λίγο πριν τη καταστροφή της από το ηφαίστειο του Βεζούβιου στις 24 Αυγούστου 79,20 χιλιάδες κατοίκους. Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται κάτι τέτοιο αποτελεί καινοτομία στα χρονικά των εκθέσεων:

Πρόκειται για την αναπαράσταση του σπιτιού ενός εύπορου δικαστή με το περιστύλιο, τη ζωγραφική του διακόσμηση, τα έπιπλα, τα σκεύη και τις ανέσεις που είχαν κατακτήσει οι άνθρωποι εκείνη την εποχή. Δηλαδή το τρεχούμενο νερό, τις βρύσες με το ζεστό και το κρύο, τη θέρμανση, τα λουτρά και τις τουαλέτες τους. Τα 200 έργα της έκθεσης που πρέρχονται απο τις ανασκαφές της Πομπηίας και το Εθνικό και Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης παρουσιάζουν την ιδιωτική ζωή της εύπορης αυτής οικογένειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια καθημερινότητα μοιραζόταν το 30% των κατοίκων.

Ποσοστό καθόλου ευκαταφρόνητο σε ό,τι αφορά το μέσο επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Η είσοδος του σπιτιού γινόταν απο το Αtrium, δηλαδή το μεγάλο σαλόνι που φαινόταν από το δρόμο. Στο σημείο αυτό του σπιτιού, τα ολόσωμα μαρμάρινα πορτραίτα των προγόνων ντυμένα με ρωμαϊκούς χιτώνες δήλωναν το κοινωνικό στάτους του ιδιοκτήτη. Όπως άλλωστε και τα ξύλινα ή χάλκινα κουτιά που περιείχαν πολύτιμα αντικείμενα, η γυαλισμένη λεκάνη που μάζευε το νερό της βροχής και το μάρμαρινο τραπέζι που στηριζόταν σε τέσσερα φτερωτά λιοντάρια.

Η κουζίνα είναι ένα απο τα σημαντικά δωμάτια του σπιτιού. Εκεί έχουμε τη φωτιά, είτε τη χρηστική δηλαδή για το μαγείρεμα είτε την ιερή, αυτή που χρησιμοποιούσαν στο βωμό των θυσιών που έκαναν στα « καλά » πνεύματα που πίστευαν ότι ορίζουν τη μοίρα των ανθρώπων. Η αφθονία των πιάτων όλων των σχημάτων και των μεγεθών και η ποικιλία των αμφορέων που φυλάσσουν λάδι Τυνησίας ή Ισπανίας, γκαρούμ, μια σάλτσα απο σκουμπρί πολύ δημοφιλή στη περιοχή, ή κρητικό κρασί μαρτυρούν τον πλούτο και την ποικιλία της διατροφής.

Οι συνήθειες αυτού του σπιτιού κληροδοτούνται, με βάση τις αρχαιολογικές έρευνες απο τον ελληνικό κόσμο. Το δείπνο σερβίρεται σε μια ιδιαίτερα εκλεπτισμένη ασημένια ή χάλκινη πιατέλα. Δεν μπορεί κανείς να μείνει ασυγκίνητος στην ομορφιά των δοχείων ή αυτή των κρατήρων, μεγάλα μπολ απο μάρμαρο ή χαλκό στα οποία ανακάτευαν το κρασί με το νερό, που μαρτυρούν τη δεξιοτεχνία των κατασκευαστών. Τα σκεύη αυτά όπως ακριβώς οι διάφανες κούπες, οι ηνίοχοι, και οι ασημένιες κανάτες διακοσμημένες με το κεφάλι σάτυρου είναι πιστά αντίγραφα οικιακών σκευών που βρέθηκαν στον τάφο του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας που πέθανε το 336 π.Χ. και που, επίσης, εκτίθενται στο μουσείο του Λούβρου μέχρι τις 16 Ιανουαρίου.

Οι επιρροές στην τέχνη της διακόσμησης μπορούν να διαγνωστούν στις πολύχρωμες τοιχογραφίες όπου κυριαρχεί το κόκκινο. Αν και ο τρόπος απεικόνισης των διαφόρων σκηνών από τη μυθολογία στις οποίες κυριαρχεί ο θεός Διόνυσος, ο θεός-προστάτης της πόλης, έχει καταγραφεί ως πρώιμη πομπηική τεχνοτροπία, στην πραγματικότητα αυτή γεννήθηκε τρεις αιώνες νωρίτερα, στη βόρεια Ελλάδα, στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η χρονική σύμπτωση, επομένως, των δύο εκθέσεων έχει πολλά να μας διδάξει!

Η έκθεση Πομπηία, μια τέχνη της ζωής, φιλοξενείται στο μουσείο Maillol του Παρισιού μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου.

Πηγή: The Insider