Αποφθέγματα και Γνωμικά του Αριστοτέλη

Μαζί με το δάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί σημαντική μορφή της φιλοσοφικής σκέψης του αρχαίου κόσμου, και η διδασκαλία του διαπερνούσε βαθύτατα τη δυτική φιλοσοφική και επιστημονική σκέψη μέχρι και την Επιστημονική Επανάσταση του 17ου αιώνα. Υπήρξε φυσιοδίφης, φιλόσοφος, δημιουργός της λογικής και ο σημαντικότερος από τους διαλεκτικούς της αρχαιότητας.

Γνωμικά του Αριστοτέλη

•     Άνθρωπος που δεν έχει φίλους ή ειναι θεός ή αγρίμι.
  
•     Τα πράγματα που πρέπει να μάθεις να κάνεις, τα μαθαίνεις κάνοντάς τα.
  
•     Ο καθένας μπορεί να θυμώσει, είναι εύκολο. Αλλά να θυμώσεις με το σωστό άνθρωπο, στο σωστό βαθμό, για το σωστό λόγο, τη σωστή στιγμή και με το σωστό τρόπο, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο.
•     Κάθε εργασία επί πληρωμή αποσπά και φθείρει το μυαλό.
  
•     Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των ανίσων.
  
•     Η οικογένεια είναι η ένωση που καθιερώθηκε από τη φύση για την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών του ανθρώπου.
  
•     Όλες οι ανθρώπινες πράξεις έχουν ως αίτιο ένα από τα εξής επτά: τύχη, φύση, παρόρμηση, συνήθεια, λογική, πάθος, πόθο.
  
•     Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ' τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι είτε θηρίο είτε θεός.
  
•     Κάλλιο τρελός με όλους παρά συνετός και μόνος.
  
•     Το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του
  
•     Είναι χαρακτηριστικό του μεγαλόψυχου ανθρώπου να μη ζητάει χάρες, αλλά να είναι έτοιμος να κάνει το καλό στους άλλους.
  
•     Η ελπίδα είναι ένα όνειρο που ξυπνά.
  
•     Άμιλλα είναι η τάση να φτάσει κανένας τον άλλον, που τον θαυμάζει, ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο, αν ο άλλος τον ξεπερνάει.
  
•     Είναι ίδιον του μορφωμένου νου να μπορεί να απολαύσει μια ιδέα χωρίς να την αποδεχθεί.
  
•     Η φτώχεια είναι ο γονιός της επανάστασης και του εγκλήματος.
  
•     Αυτό που πέτυχα με τη φιλοσοφία, ήταν να κάνω με τη θέλησή μου αυτά που οι άλλοι τα κάνουν επειδή φοβούνται τους νόμους.
  
•     Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι.
  
•     Αδύνατον τόν μηδέν πράττοντα πράττειν εύ.
  
•     Πόλεμος γαρ σχολείον αρετής εστί
  
•     Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας,
  μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, δρώντων και ου δι' απαγγελίας, δι' ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.
  
•     Ἀεὶ Λιβύη φέρει τι κακόν / καινόν (λατ. Ex Africa semper aliquid novi)
  
•     Διαφορετικοί άνθρωποι κυνηγούν την ευτυχία με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικά μέσα, και έτσι φτιάχνουν για τον εαυτό τους νέους τρόπους ζωής και είδη διακυβέρνησης.
  
•     Είναι απρεπές για τους νέους να εκφέρουν γνωμικά.
  
•     Η ελάχιστη αρχική απόκλιση από την αλήθεια πολλαπλασιάζεται στην συνέχεια χιλιάδες φορές.
  
•     Η ευτυχία μας εξαρτάται από εμάς.
  
•     Η περισσότερο χαμένη από όλες τις μέρες του ανθρώπου, είναι εκείνη κατά την οποία δεν γέλασε.
  
•     Η φύση δεν κάνει τίποτα άχρηστο.
  
•     Μην κρατάς την οργή σου αθάνατη, αφού είσαι θνητός.
  
•     Ο μορφωμένος διαφέρει από τον αμόρφωτο όσο ο ζωντανός από
  τον νεκρό.
  
•     Ο πόλεμος, είναι το σχολείο της αρετής.
  
•     Ο σκοπός της τέχνης δεν είναι να αναπαραστήσει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, αλλά την εσωτερική τους σημασία.
  
•     Όλες οι ανθρώπινες πράξεις έχουν ως αίτιο ένα από τα εξής επτά: τύχη, φύση, παρόρμηση, συνήθεια, λογική, πάθος, πόθο.
  
•     Όσοι μελέτησαν την τέχνη της διοίκησης, έχουν πεισθεί ότι η τύχη των κρατών εξαρτάται κυρίως από την εκπαίδευση των νέων.
  
•     Όταν τα πράγματα δεν γίνονται όπως θέλουμε, τότε πρέπει να τα θέλουμε όπως γίνονται.
  
•     Τα αστεία είναι αρεστά και στους θεούς.
  
•     Τι είναι αυτό που γρήγορα γερνάει; Η ευγνωμοσύνη.
  
•     Φαίνεται ότι κανείς δεν προτιμάει να ευεργετήσει άλλους, όταν η ευεργεσία του θα παραμείνει μετά άγνωστη.
  
•     Τρία πράγματα χρειάζεται η εκπαίδευση : τη φύση, τη μάθηση και την άσκηση.
  
•     Της παιδείας οι ρίζες είναι πικρές, μα οι καρποί γλυκοί.
  
•     Η τάξη που διακρίνεται για την αρετή της, δεν επιχειρεί παρά σπάνια επανάσταση. Αυτό γιατί βρίσκεται πάντα σε μειοψηφία.
  
•     Χρέος έχουμε να θεωρήσουμε το Θεό πνεύμα πανίσχυρο, αθάνατο και τέλειο. Γιατί αν και αόρατος για τα μάτια των ανθρώπων, φανερώνεται με τα έργα του.
  
•     Ο άνθρωπος που είναι εγωιστής , υπερηφανεύεται ότι έμαθε πολλά , ο σοφός όμως λυπάται που δεν έμαθε περισσότερα.
  
•     Το κάλλος είναι η καλύτερη συστατική επιστολή.
  
•     Έξις δευτέρα φύσις εστί.
  
•     Μάλλον φιλούσιν οι ποιήσαντες ευ τους παθόντας ή οι παθόντες ευ τους ποιήσαντας.- (Περισσότερο αγαπούν οι ευεργέτες αυτούς που ευεργέτησαν, παρά οι ευεργετηθείς τους ευεργέτες τους)

Εκτός από τη γνώμη του τη σχετική με τις "ιδέες" του Πλάτωνα ο Αριστοτέλης υποστηρίζει και άλλες αρχές. Δεν αποκρούει την ηδονή, αλλά προτιμά την πιο τέλεια, αυτή δηλ. που πηγάζει από τη διάνοια. Ο σκοπός των ανθρώπινων ενεργειών, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η ευδαιμονία, την οποία ορίζει ως ενέργεια σύμφωνη με την αρετή. 

Η αρετή, όταν κυριαρχεί στα πάθη και στις ορμές, τα ρυθμίζει, παίζοντας το ρόλο του μέτρου ανάμεσα στις δύο ακρότητες, δηλ. στην υπερβολή και την έλλειψη. Έτσι π.χ. η "πραότης" είναι αρετή ως μεσότητα της οργής και της αναισθησίας, η "ανδρεία", επειδή βρίσκεται ανάμεσα στη θρασύτητα και στη δειλία, και η "αιδώς", επειδή κατέχει το μέσο της αδιαντροπιάς και της κατάπληξης, που είναι ακρότητες.

Συμπλήρωμα της αρετής είναι και τα αγαθά του σώματος (δύναμη, υγεία, ομορφιά) και τα αγαθά της τύχης (πλούτος, ευγενική καταγωγή κλπ.).

Σύμφωνα μ' αυτά, ευτυχισμένος είναι εκείνος που ενεργεί κατά τις επιταγές της αρετής και συγχρόνως έχει μερίδιο και στα άλλα αγαθά, τα "εκτός αγαθά", όπως τα ονομάζει.

Πηγή: Ελληνικό Αρχείο