Ενας ιστορικός θησαυρός στο έλεος των... ποντικών

Εθνική Βιβλιοθήκη

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Μανώλης Πιμπλής

Κίνδυνοι πυρκαγιάς, βρώμικα και υγρά υπόγεια με ποντίκια, βιβλία εξαφανισμένα, υπόνοιες διαφθοράς. Αυτή είναι η θλιβερή εικόνα της Εθνικής μας Βιβλιοθήκης σήμερα, 131 χρόνια μετά τη ρήση του Εμμανουήλ Ροΐδη, ότι η ίδια αυτή Βιβλιοθήκη αποτελεί «εθνικόν αίσχος». Το υπουργείο Παιδείας και η νέα Εφορευτική Επιτροπή θέλουν να κάνουν αλλαγές. Θα τα καταφέρουν;

Η εικόνα, από όπου και να το πιάσεις το θέμα, είναι αποκαρδιωτική. Ηδη στην είσοδο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, στη δεξιά μαρμάρινη σκάλα, λείπει εδώ και τρία χρόνια η μία από τις δύο διακοσμητικές κολόνες.
Η εξωτερική όψη του κτιρίου που για πολλούς είναι το καλύτερο της «τριλογίας» είναι γκρίζα και βρώμικη. Επίσης είναι το μοναδικό από τα τρία κτίρια των αδελφών Χάνσεν που δεν φωτίζεται.

Στον περίβολο, μια παλιά δεξαμενή νερού έχει γίνει πρόχειρο κατάλυμα αστέγων. Επίσης μετά τις 16.00, κάθε μέρα, γίνεται εμπόριο ναρκωτικών. Τα χειρότερα όμως βρίσκονται στο εσωτερικό της Εθνικής Βιβλιοθήκης, στην «κοιλιά» του κτιρίου.

Η μεγάλη αίθουσα του Αναγνωστηρίου είναι ομολογουμένως εντυπωσιακή. Οι λερωμένες στέγες μοιάζουν πταίσματα μπροστά στην ομορφιά της. Ενδεχομένως και οι άδειες γυάλινες προθήκες, κατά μήκος των διαδρόμων. Είναι φτιαγμένες για να εκθέτουν κάποιους από τους θησαυρούς της Βιβλιοθήκης, προφανώς όμως υπάρχουν δυσκολίες φύλαξης. Το Αναγνωστήριο δεν διαθέτει επίσης κλιματισμό. Και θα ήταν πταίσμα και αυτό, αν δεν αποκάλυπτε ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα που είναι εθνικής σημασίας.

«Δεν κοιμάμαι τις νύχτες» μας εξομολογήθηκε ο μόνιμος ηλεκτρολόγος του κτιρίου. Τον συναντήσαμε τυχαία κατά την περιήγησή μας στα ενδότερα, στο γραφείο του που βρίσκεται σε ένα σκοτεινό υπόγειο, σε εντελώς ανθυγιεινό περιβάλλον. Μόλις είχαν πέσει στο κεφάλι του σοφάδες, και δεν ήταν η πρώτη φορά.

«Βάζω αντιηλεκτροπληξιακούς μηχανισμούς σε όσους πίνακες μπορούν να τους αντέξουν. Αλλά οι γραμμές είναι σάπιες, ποτισμένες με υγρασία -υπάρχει μεγάλη εδαφική υγρασία» μας λέει. Το Αναγνωστήριο δεν σηκώνει κλιματισμό γιατί το κτίριο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις διακυμάνσεις στην τάση της ΔΕΗ. Αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Το βασικό είναι ότι «υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πυρκαγιάς».

Παλιότερα είχαν δοθεί 360 εκατομμύρια δραχμές για ένα σύστημα πυρόσβεσης που, στο μεταξύ, αποδείχθηκε άχρηστο και απενεργοποιήθηκε. Δεν μπορείς να ρίχνεις νερό σε σπάνια βιβλία. Αλλά και κάποιοι πυροσβεστήρες έχουν να αναγομωθούν από το 2005!

Η αποκαρδιωτική εικόνα δεν σταματάει όμως εδώ. Στους ίδιους σκοτεινούς, υγρούς, δαιδαλώδεις και βρώμικους διαδρόμους των υπογείων περνάει κανείς μπροστά από χιλιάδες βιβλία, άλλα σε κούτες Νουνού άλλα στοιβαγμένα και δεμένα πρόχειρα με σπάγκους, κάποια δε κουτσουλισμένα. Είναι προφανές ότι δύσκολα μπορεί κανείς να βρει εκεί το οτιδήποτε τον ενδιαφέρει.

Πάνω σε ένα ράφι υπάρχει κάτι σαν μπόγος. Είναι ζωγραφικοί πίνακες που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα παραπεταμένοι, ενδεχομένως σημαντικής αξίας, οι οποίοι καλύφθηκαν για προστασία ώσπου να αξιολογηθούν. Πρόσφατα κάποιος σκόνταψε σε καλώδια και από πίσω αποκαλύφθηκε μια προτομή προσωπικότητας της αρχαιότητας. Κανένας δεν ξέρει κάτι παραπάνω γι' αυτήν.

Σε δύο σημεία υπάρχει ταμπέλα που γράφει: «Κλείνετε τις πόρτες, μπαίνουν γάτες». Είναι ένα παιχνίδι κυνισμού και συνειρμών. Αυτός που το έγραψε, απλώς δεν ήθελε να πει το αδιανόητο: «Μην ανοίγετε τις πόρτες, βγαίνουν από μέσα ποντίκια». Ποντίκια που, βέβαια, τρώνε... βιβλία.

Αλλά και στους πιο πάνω ορόφους τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα. Στον μακρόστενο διάδρομο διοίκησης υπάρχει κάπου το γραφείο του Σουρή - θα ενοχλούσε προφανώς στην προηγούμενη θέση του. Λίγο πιο πέρα έχει τοποθετηθεί ένας τεράστιος μουσαμάς για να κόβει το κρύο και δίπλα υπάρχουν στοιβαγμένες, σε αχρησία, κάποιες ωραιότατες βιεννέζικες καρέκλες.

Οι τοίχοι που είχαν τοιχογραφίες πριν από μερικά χρόνια ασβεστώθηκαν και τις κάλυψαν πρόχειρα. Ο αρχιτέκτονας και ιστορικός βιβλιοθηκών Κωνσταντίνος Στάικος που πριν από μερικά χρόνια οργάνωσε στο Αναγνωστήριο την έκθεση «Οι θησαυροί της Εθνικής Βιβλιοθήκης», την οποία επισκέφτηκαν 40.000 άνθρωποι, μας εξηγεί τι έχει συμβεί.

«Για να υποστηρίξουν τη σταθερότητα του κτιρίου έκαναν τσιμεντοενέσεις» λέει. Το έργο είχε αναλάβει ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων. «Επειδή υπήρχαν σαθρά κονιάματα και υγρασίες, και οι τσιμεντοενέσεις γίνονται με πίεση και όπου βρεθεί κενό το τσιμέντο περνάει, έπεσαν όλες οι οροφογραφίες. Τις μάζευαν με το φαράσι!».

Στο υπουργείο Παιδείας, όπου υπάγεται η Βαλλιάνειος Εθνική Βιβλιοθήκη, θέλουν να κάνουν κάτι. Εξ ου και δεν μας εμπόδισαν να μπούμε στα άδυτά της. Αλλά από πού να αρχίσουν; Εχουν φιλόδοξα σχέδια για «ψηφιοποίηση της γνώσης», για σύνδεση των βιβλιοθηκών με τα σχολεία μέσω της δημιουργίας Ενιαίου Εθνικού Συστήματος Βιβλιοθηκών, με κοινή μηχανή αναζήτησης στο Διαδίκτυο. Θέλουν και να ανακαινίσουν τη Βαλλιάνειο.

Πρώτα όμως έπρεπε να αρχίσουν από τα θεσμικά. Μέχρι πρότινος, η Διεύθυνση Βιβλιοθηκών ήταν τελευταία και ανυπόληπτη στο οργανόγραμμα του υπουργείου. Αυτό άλλαξε. Επίσης η υπουργός πήρε σύμβουλο Βιβλιοθηκών - αυτό συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία του υπουργείου. Η περί ης ο λόγος σύμβουλος Κατερίνα Κουρή είναι βέβαια μετακλητή. Θα φύγει όταν θα φτάσει ο επόμενος υπουργός. Η Φινλανδία όμως έχει μόνιμο σύμβουλο Βιβλιοθηκών.

Ενα από τα πρώτα που έκαναν ήταν να τοποθετήσουν στα μέσα του καλοκαιριού νέο εφορευτικό συμβούλιο αλλά και νέα αναπληρώτρια διευθύντρια - η θέση του διευθυντή χηρεύει, ούτως ή άλλως, από χρόνια.

Πανεπιστημιακοί από πολύ διαφορετικά αντικείμενα, όπως ο πρόεδρος Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, ο αντιπρόεδρος Δημήτριος Βλαστός, οι Λουκάς Τσούκαλης, Ιωάννης Ιωαννίδης, Μιχάλης Κοπιδάκης, Ιωάννα Λαλιώτου, Πόπη Πολέμη, Μυρσίνη Ζορμπά, ο Διονύσης Καψάλης από το ΜΙΕΤ και τα άλλα μέλη του νέου συμβουλίου κατάλαβαν γρήγορα ότι έχουν να κάνουν με μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Δεν μιλούν ακόμα, περιμένοντας να έχουν να επιδείξουν έργο.

Στο μεταξύ, τρέχει και ένας διαχειριστικός έλεγχος από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Γιατί; Πρώτον γιατί προηγούμενες διοικήσεις, προκειμένου να αποσυμφορήσουν την πράγματι πηγμένη Βαλλιάνειο, αγόρασαν κτίριο στον Βοτανικό όπου μεταφέρθηκαν το ISBN (δηλώσεις κυκλοφορίας νέων βιβλίων) και τα περιοδικά. Η εξόφληση του δανείου και τα κοινόχρηστα του κτιρίου κοστίζουν ετησίως 370.000 ευρώ, όταν η ετήσια επιχορήγηση της Εθνικής Βιβλιοθήκης ήταν 450.000. Πρόσφατα αυξήθηκε στις 630.000 αφαιρώντας κονδύλια από άλλες βιβλιοθήκες. Πολλοί όμως αναρωτιούνται: γιατί δεν βρέθηκε ένα δημόσιο κτίριο κενό;

Πηγές του υπουργείου Παιδείας μιλούν και για σοβαρές καταγγελίες για διαφθορά, με υπερτιμολογήσεις πολλών μικρών έργων, και κλοπές βιβλίων αξίας που κατά καιρούς έχουν φτάσει να πωλούνται σε ξένους οίκους δημοπρασιών. Αν οι υπόνοιες αυτές αποδειχθούν βάσιμες, η έρευνα, λένε, δεν θα σταματήσει στο Γενικό Λογιστήριο και θα περάσει στα χέρια ορκωτών λογιστών και της Αστυνομίας.

«Εχουν κλαπεί χιλιάδες βιβλία» λέει με βεβαιότητα στα «ΝΕΑ» και ο Κωνσταντίνος Στάικος που προσθέτει όμως ότι αυτό δεν είναι προνόμιο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. «Χιλιάδες βιβλία έχουν κλαπεί και από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής!» αναφέρει.

Καμιά φορά έρχονται και πακέτα με το ταχυδρομείο. Κάποιος είχε «δανειστεί» βιβλίο και φιλοτιμήθηκε να το επιστρέψει...

Αλλά και σε σχέση με το προσωπικό, το υπουργείο αφήνει να εννοηθεί ότι δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μιας Εθνικής Βιβλιοθήκης. «Από τους 50 περίπου υπαλλήλους μόνο 10 είναι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης» υποστηρίζουν.
«Και εννέα έχουν προσληφθεί με κοινωνικά κριτήρια, από το Κέντρο Θεοτόκος» - όπου φοιτούν παιδιά με δυσκολίες μάθησης και αναπτυξιακές διαταραχές.

Πηγή: Τα Νέα