Πιο μαγευτική η Αφαία

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Κόκκινο αιγινήτικο χώμα, πέτρα και ξύλο ταιριάζουν στο ναό της Αφαίας και στα θαυμαστά έργα των χειρών του Αιγινήτη γλύπτη Κάλλωνα, που φιλοτέχνησε τα γλυπτά του δυτικού αετώματος του μνημείου ιστορώντας τα κατορθώματα ηρώων από την Αίγινα στη μυθική εκστρατεία της Τροίας.

Κι ας μη βρίσκονται σήμερα αυτά τα σπουδαία γλυπτά στη θέση τους. Κι ας τα καμαρώνουν μίλια μακριά -κλεμμένα κι αυτά από τον προπερασμένο αιώνα- οι επισκέπτες της Γλυπτοθήκης του Μονάχου.

Τη μαγεία του χώρου της Αφαίας δεν μπόρεσε κανείς να την «κλέψει», από τα μυκηναϊκά χρόνια, τότε που ιδρύθηκε αυτό το ιερό στην κορυφή ενός λόφου στα βορειοανατολικά του νησιού. Ο υστεροαρχαϊκός πώρινος ναός (500-490 π.Χ.) που βλέπουμε σήμερα (είναι ο δεύτερος που κτίστηκε στην ίδια θέση) αγκαλιάζεται από ένα δροσερό πευκώνα.
Ενας τέτοιος χώρος δεν θέλει πολλά για να προσελκύσει τους διαχρονικούς ρομαντικούς επισκέπτες του και για να είναι προσιτός σε ανθρώπους με κινητικά προβλήματα. Δυο χωμάτινες διαδρομές, δυο ξύλινες ράμπες, μια χαμηλή πετρόχτιστη περίφραξη και ένα φυλακείο, δυο καθιστικά, δυο πέργκολες, τρία πλατώματα θέασης προς τον Πειραιά, την Αθήνα και τον κόλπο της Αγ. Μαρίνας, λίγο χρώμα γαιώδες στους τοίχους του μουσείου, και ο επισκέψιμος αυτός αρχαιολογικός χώρος παραδίδεται φροντισμένος στο κοινό.

Παρεμβάσεις

Θα γίνουν ήπιες παρεμβάσεις, όπως μας είπε ο αρχιτέκτων Νίκος Φιντικάκης, που μαζί με τον Γ. Αλμπάνη συνυπογράφουν την αρχιτεκτονική μελέτη. Εγκεκριμένη εδώ και 3-4 μήνες από το ΚΑΣ, η μελέτη περιμένει να υπογραφεί από τον Παύλο Γερουλάνο ώστε να αρχίσει η υλοποίησή της μετά το τέλος του καλοκαιριού, για να μην κλείσει ο χώρος κατά την τουριστική περίοδο, όπως μας είπαν από το υπουργείο Πολιτισμού. Η χρηματοδότηση του έργου είναι εξασφαλισμένη από την πρώην Νομαρχία Πειραιά.

Η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος ήταν ένα από τα κύρια μελήματα των μελετητών, «διότι αυτό αποτελεί ιδίως στην περίπτωση του ναού της Αφαίας έναν από τους σημαντικούς παράγοντες δημιουργίας της "μαγείας" που αναδίνει το μνημείο». Θα υπάρξει μέριμνα για τη φύτευση, αλλά θα χρειαστεί να κοπούν τέσσερα πεύκα, δύο εντός του αρχαιολογικού χώρου και άλλα δύο απ' έξω. Κι αυτό γιατί πέφτουν στο χώρο που θα κατασκευαστεί το φυλακίο και τα μπελβεντέρε.

Ακόμη και τα φωτιστικά (μελετητής Χρήστος Ζόμπολας) που θα μπουν κατά μήκος των μονοπατιών, θα είναι ένθετα, σχεδόν κρυμμένα μέσα σε λίθους. «Ο φωτισμός μάς απασχόλησε πολύ, γιατί δεν θέλαμε να θυμίζει φωτισμό μονοπατιών κήπου, πάρκου ή εξοχικού κέντρου», σύμφωνα με τον κ. Φιντικάκη. Γι' αυτό επέλεξαν να βάλουν Led χωνευτά σε ορθογώνιους τοπικούς λίθους, ώστε να «εξαφανίζονται μέσα στο τοπίο». «Φιλικά» προς το περιβάλλον υλικά διάλεξαν και για τα μπελβεντέρε. Θα έχουν ξύλινο δάπεδο και ξύλινους πάγκους. Μόνο στο χώρο στάθμευσης θα κατασκευαστούν κτιστοί πάγκοι, για να απολαμβάνει ο κόσμος την υπέροχη θέα στον κόλπο της Αγίας Μαρίνας.

Μέχρι σήμερα

Οι Αιγινήτες χρησιμοποιούν χώμα, πέτρα και ξύλο από την αρχαιότητα κι αυτό δεν θα μπορούσε να το αγνοήσει κανείς. Εφτιαχναν υπέροχα κεραμικά αγγεία -παράδοση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα-, γλυπτά από ξύλο (ξόανα), χαλκό, μάρμαρο και πέτρα. Ο τόπος άλλωστε έβγαλε πολλούς και ονομαστούς γλύπτες από την αρχαϊκή εποχή, οι οποίοι δημιουργούσαν έργα από παριανό μάρμαρο με το χαρακτηριστικό «αιγινήτικο μειδίαμα» (το αρχαϊκό χαμόγελο που έχουν και οι Κόρες της Ακρόπολης). Ο Κάλλων αναφέρεται πως δούλεψε και στα έργα της Ακρόπολης.

Ο ναός της Αφαίας είναι ουσιαστικά το σημαντικότερο απομεινάρι του μεγάλου ιερού που ίδρυσαν οι Αιγινήτες για να τιμήσουν μια μινωίτικη θεά, την Αφαία, κόρη του Δία και της Κάρμης. Ο Παυσανίας αναφέρει το μύθο της Αφαίας και την ταυτίζει με την κρητική θεά Βριτόμαρτις, αλλά και τη Δίκτυννα Αρτεμη. Σύμφωνα με το μύθο, η Αφαία κατέφυγε στην Αίγινα και κρύφτηκε σε ένα δάσος, για να γλιτώσει από την ερωτική μανία του Μίνωα, του πανίσχυρου βασιλιά της Κρήτης. Σε εκείνο το δάσος που βρήκε καταφύγιο οι Αιγινήτες ίδρυσαν το ιερό της. Ο πρώτος ναός οικοδομήθηκε το 570-560 π.Χ., αλλά το 510 π.Χ. καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ετσι, μια δεκαετία αργότερα χτίστηκε ο ορατός σήμερα ναός και διαμορφώθηκε ο χώρος του ιερού που ήδη από τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. είχε αρχίσει να παρακμάζει, με αποτέλεσμα τον 2ο αι. π.Χ. να έχει πλήρως εγκαταλειφθεί.

Ο ναός της Αφαίας είναι δωρικός, περίπτερος, με 12 κίονες στις μακριές πλευρές και 6 στις στενές, και όλοι είναι μονόλιθοι με 20 ραβδώσεις, εκτός από 3 που αποτελούνται από σπονδύλους. Η είσοδος στο ναό γινόταν από ανατολικά, από ένα επικλινές επίπεδο. Τα αετωματικά γλυπτά ήταν από μάρμαρο Πάρου και το θέμα τους ήταν αφιερωμένο στον Τρωικό Πόλεμο, όπου είχαν διακριθεί οι Αιακίδες, Τελαμώνας, Αίαντας και Αχιλλέας. Σ' αυτές τις απεικονίσεις κυριαρχεί η μορφή της θεάς Αθηνάς. Ισως γι' αυτό ο ναός αποκαλείται συχνά της Αφαίας Αθηνάς.

Οι πρώτες έρευνες του μνημείου έγιναν το 1811 από τον αρχιτέκτονα Τσ. Ρ. Κόκερελ και το φίλο του, βαρόνο φον Χάλερσταϊν, που επισκέφθηκαν το χώρο, βρήκαν τα γλυπτά των αετωμάτων και τα μετέφεραν στην Ιταλία. Από εκεί τα πούλησαν σε δημοπρασία στο Γερμανό βασιλιά Λουδοβίκο και κατέληξαν στο Μόναχο, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα. Πέρασε σχεδόν ένας αιώνας για να γίνει συστηματική ανασκαφή του ναού. Πραγματοποιήθηκε το 1901 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Οι μόνες αναστηλωτικές εργασίες που έγιναν στην Αφαία ήταν από τους Α. Ορλάνδο και Ε. Στίκα (1956-1957).

Πηγή: Ελευθεροτυπία