Οσοι γνωρίζουν από κοντά τον Γιώργη Μελίκη δεν είχαν ποτέ καμιά αμφιβολία για το πόσο επαγγελματισμό και σοβαρότητα κρύβει το κατά τ' άλλα μεράκι του, η ενασχόλησή του με τη λαογραφία και με το μεγάλο πλούτο της λαϊκής μας παράδοσης. Καμία έκπληξη, λοιπόν, για το νέο του κατόρθωμα, το Αρχείο - Συλλογή Γιώργη Μελίκη που εγκαινιάζεται το Σάββατο 4 Ιουνίου, στις 20:30, στη Μελίκη Ημαθίας.
Πρόκειται για έναν πολυχώρο περίπου 1.000 τ.μ. ο οποίος απέχει εξήντα χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και οκτώ από τη Βεργίνα. Ο νέος αυτός πολιτιστικός χώρος περιλαμβάνει αρχεία από τις εδώ και δεκαετίες εθνογραφικές και άλλες πολιτιστικές καταγραφές του Γιώργη Μελίκη από την υλική και άυλη λαϊκή πολιτιστική και καλλιτεχνική παραγωγή.
Ηχητικό, τηλεοπτικό και φωτογραφικό αρχείο, αρχείο του Λαϊκού Χειμώνα, δανειστική βιβλιοθήκη, πινακοθήκη, αρχαιολογικό αρχείο, Αναστενάρια, ρούχα, κοσμήματα, φορεσιές, εκδόσεις και μόνιμη έκθεση με τα κορυφαία έθιμα και τις λαογραφικές παραδοσιακές δράσεις της Μελίκης και της ευρύτερης περιοχής, είναι αυτά που περιέχονται μέσα σ' αυτό το μικρό πολιτιστικό-εθνογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε εσωτερικούς και αύλειους στεγασμένους και υπαίθριους χώρους.
Βασικό μέλημα και στόχος του Αρχείου είναι η επιστημονική, εθνογραφική, πολιτιστική και καλλιτεχνική προσέγγιση και τεκμηρίωση με βασικούς αποδέκτες τους νέους σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ακαδημίες, μορφωτικά και καλλιτεχνικά ιδρύματα και ανθρώπους των γραμμάτων και τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η πρώτη, πάντως, σημαντική συνεργασία εγκαινιάζεται την ίδια μέρα με έκθεση έργων ζωγραφικής των διδασκόντων και καθηγητών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ (πρώτη φορά σύσσωμο το εκπαιδευτικό προσωπικό της σε μια τέτοια κίνηση): Βασίλη Βασιλακάκη, λέκτορα, Μπάμπη Βενετόπουλου, λέκτορα, Μανόλη Γιανναδάκη, καθηγητή, Γιώργου Γκολφίνου, καθηγητή, Γιώργου Διβάρη, αναπληρωτή καθηγητή, Κυριάκου Κατζουράκη, καθηγητή, Γιώργου Κατσάγγελου, καθηγητή, Στέλιου Κουπέγκου, επίκουρου καθηγητή, Κυριάκου Μορταράκου, καθηγητή, Στέλιου Ντεξή , λέκτορα, Θανάση Πάλλα, επίκουρου καθηγητή, Βαγγέλη Πλοιαρίδη, επίκουρου καθηγητή, Ξενή Σαχίνη, καθηγητή, Γιώργου Σκυλογιάννη, καθηγητή, Γιώργου Τσακίρη αναπληρωτή καθηγητή, Γιώργου Τσάρα, αναπληρωτή καθηγητή, Γιάννη Φωκά, καθηγητή, Λάμπρου Ψυρράκη, επίκουρου καθηγητή. Η έκθεση αυτή, που οργανώθηκε από τους Μ. Γιανναδάκη και Γ. Τσακίρη, θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Οκτωβρίου.
«Με την πρόσκληση του Γιώργη Μελίκη και βάσει του οράματός του, ανοίγει ένα τεράστιο κεφάλαιο για την περιφέρεια αλλά και για τη χώρα», λέει στον «ΑτΚ» ο κ. Γιανναδάκης. «Μέσα από το πλουσιότατο και πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο του αρχείου του που αναφέρεται τόσο σε αντικείμενα της περιοχής όσο και σε λαογραφικά δρώμενα, στηρίζεται το τοπικό στοιχείο και η περιφέρεια. Αλλά πρόκειται και για μία φοβερή προσπάθεια συγκέντρωσης των ηχητικών και τηλεοπτικών εγγραφών αυτού που υπήρχε και αυτού που μεταλλάσσεται.
Το υλικό αυτό, λοιπόν, αποτελεί έναν πραγματικό θησαυρό, στον οποίο και θα ανατρέχουν οι μελετητές για έρευνες σχετικές με το αντικείμενο της συλλογής. Ακόμη, μέσα στις προθέσεις του Γιώργη Μελίκη – και αυτό είναι κάτι που βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον – ήταν και η πρόσκλησή του προς τους διδάσκοντες -καθηγητές του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ να συμμετάσχουν στην έκθεση, με έργα σύγχρονης τέχνης. Με αφετηρία τη βασική ιδέα που είναι να αντιπαραβληθεί το παραδοσιακό με το σύγχρονο, ο επισκέπτης της έκθεσης θα μπορεί να θέσει ερωτήματα, να συγκρίνει αλλά και να πάρει απαντήσεις».
Η μόνιμη έκθεση
Στον ισόγειο χώρο του Αρχείου υπάρχει μια μόνιμη έκθεση για πέντε σημαντικά έθιμα και λαογραφικές δράσεις της Μελίκης. «Στόχος είναι», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης, «μέσα από μια απλή, πλην όμως μουσειολογική παρουσίαση, να κατανοήσουμε πρωτίστως εμείς οι Μελικιώτες τη μεγάλη μας πολιτιστική - παραδοσιακή κληρονομιά και να την αναδείξουμε συμμετοχικά».
Το πρώτο και πολύ ιδιαίτερο έθιμο είναι το κεφαλοδέσι των γυναικών, το αποκαλούμενο «Κατσούλι με φούντες». Η παράδοση θέλει τις γυναίκες να το κληρονομούν ή να τους χαρίζεται από τον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο. Σχεδόν αντιγράφει με αριστοτεχνικό τρόπο την περικεφαλαία του.
Το δεύτερο σημαντικό έθιμο τελείται από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου, δηλαδή στο καλούμενο στην παράδοση Δωδεκαήμερο, και είναι τα Ρουγκάτσια.Το τρίτο και χρονικά αμέσως επόμενο είναι του Καλόγερου των Κωστιανών της Μελίκης. Ενα από τα σημαντικότερα στην παγκόσμια λαογραφία λαϊκά δρώμενα το οποίο τελείται τις Απόκριες, την Καλογερόμερα, Δευτέρα της Κρεατινής Αποκριάς. Το τέταρτο έθιμο μέσα και πάλι στον κύκλο του χρόνου, και ειδικότερα το Σάββατο και την Κυριακή του Λαζάρου, είναι οι Λαζαρίνες, ενώ το πέμπτο πολυσήμαντο έθιμο, που τελείται κατά βάση στις 21 - 23 Μαΐου, είναι τα Αναστενάρια.
Οι ενότητες
Εκτός από τη μόνιμη έκθεση ο χώρος περιλαμβάνει άλλα δέκα επιμέρους αρχεία. Το Ηχητικό Αρχείο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε μπομπίνες, μικρές και μεγάλες ταινιών μαγνητοφώνου και κασέτες με τραγούδια, μουσικές, αφηγήσεις, παραμύθια, ιστορικές και γλωσσικές μαρτυρίες, κατά βάση από τη Βόρεια Ελλάδα, που έγιναν την περίοδο 1968 - 2004. Το υλικό που χρήζει άμεσης ψηφιοποίησης έχει εν μέρει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Το Τηλεοπτικό Αρχείο του Γιώργη Μελίκη περιλαμβάνει μονταρισμένο τηλεοπτικό υλικό με χορούς, τραγούδια, λαϊκά δρώμενα, ιστορικές, λαογραφικές, κοινωνιολογικές και εθνομουσικολογικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις απ' όλη την Ελλάδα.
«Πρόκειται για αυθεντικές καταγραφές, οι οποίες μέσα από την ερευνητική ματιά και αποτύπωση αναδεικνύουν την εθνική μας πολυφωνία και έχουν ιδιαίτερη ιστορική και εθνομουσικολογική αξία, κυρίως λόγω της ραγδαίας ομογενοποίησης του πολιτισμού μας και της εξαφάνισης των τοπικών και ιδιαιίτερων πολυσήμαντων στοιχείων που περιέχουν», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης. Αυτό το υλικό έχει αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα σημαντικό από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
Το Φωτογραφικό Αρχείο περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες από πρόσωπα, λαϊκά δρώμενα, φορεσιές, χορούς, σπίτια, κτίσματα και υποστατικά, εργαλεία, χώρους λαϊκής δράσης, πανηγύρια, χοροστάσια, γλέντια, γάμους, δράσεις, θρησκευτικές τελετές και ιεροπραξίες, καθώς και οικογενειακές παλιές φωτογραφίες.
Στο Αρχείο «Λαϊκού Χειμώνα», την εκδήλωση που ο Γιώργης Μελίκης διοργανώνει από το 1982 στην οποία μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 6.000 οργανοπαίκτες, τραγουδιστές και χορευτές, περιλαμβάνεται ηχητικό, τηλεοπτικό και έντυπο υλικό. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια σειρά από 25 CD, με περίπου 20 καταγραφές το καθένα με κείμενα, σχόλια και φωτογραφίες για το κάθε κομμάτι.
Στη Βιβλιοθήκη περιλαμβάνονται μέχρι στιγμής πάνω από 12.000 τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι καλύπτουν θέματα της ελληνικής και ξένης πνευματικής και καλλιτεχνικής γραπτής και εκδοτικής παραγωγής. Στην ενότητα αυτή υπάρχουν και εκτίθενται και χειρόγραφα κορυφαίων ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού, όπως των Παλαμά, Μινωτή, Παπανούτσου, Ιωάννου, Αναγνωστάκη κ.ά.
Στόχος είναι αυτή η βιβλιοθήκη να λειτουργήσει και ως δανειστική. Το Εικαστικό Αρχείο και σε μια εσωτερική χωροταξική ανάπτυξη, στο κάτω μέρος υπάρχουν τα βιβλία και σημαντικά χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης και στο επάνω, υπό μορφή γκαλερί, παρουσιάζονται εναλλακτικά εικαστικές εκθέσεις, όπως αυτή των εγκαινίων. Ηδη υπάρχουν 500 πίνακες ζωγραφικής του Γιώργη Μελίκη και γνωστών καλλιτεχνών.
Το Αρχαιολογικό Αρχείο είναι μια μικρή συλλογή που περιλαμβάνει εικόνες, παλαίτυπα, διάφορα βιβλία, όπως Ευαγγέλιο εκδόσεων Βενετίας, λειτουργικά σκεύη, σταυρούς ευλογίας, μέρος από άμφια, γκραβούρες κ.λπ. Στον αύλειο χώρο υπάρχουν σπαράγματα από αρχαιότητες, όπως πέτρες και μαρμάρινα μέλη τα οποία βρίσκονται στην οικογένεια από πολλές δεκαετίες και είχαν χρησιμοποιηθεί στο παλιό σπίτι, όπως και στην τοιχοδομία σπιτιών και υποστατικών. Κάποια απ' αυτά μπορεί και να προέρχονται από το λεηλατημένο ανάκτορο των γειτονικών Αιγών.
Τα Αναστενάρια είναι μια προσωπική συλλογή του Γιώργη Μελίκη από την προσωπική του εμπλοκή με το έθιμο και περιέχει λατρευτικά τάματα, εικόνες, μαντίλια και άλλα ιερά σημάδια που έχουν άμεση σχέση με το Αναστενάρι. Στη συλλογή Ρούχα - Κοσμήματα - Φορεσιές περιλαμβάνονται ρούχα, στρωσίδια, φορεσιές και κοσμήματα που προέρχονται από την οικογένεια εδώ και τέσσερις γενιές. Ολα είναι στον αργαλειό και αποτυπώνουν την επιχώρια αισθητική και οικοτεχνία με μοτίβα, σχέδια, υλικά και μέσα της Μελίκης και του Ρουμλουκιού.
Τέλος το Αρχείο - Συλλογή με εκδόσεις δίσκων, βιβλίων, DVD κ.ά. αποτελεί μια σημαντική πτυχή και ουσιαστικά μια επιθυμία του Γιώργη Μελίκη: όλο αυτό το αποθησαυρισμένο υλικό της λαϊκής μας παράδοσης να επιστρέψει επεξεργασμένο και εμπλουτισμένο και πάλι στο δημιουργό του λαό μέσα από μια «υπεύθυνη ανακύκλωση σπάζοντας το μουσειακό πλέγμα».
Επαινος
Ο μουσικός Δημήτρης Θέμελης παρακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια με πολύ ενδιαφέρον και θαυμασμό τις μουσικές εκδηλώσεις «Λαϊκός Χειμώνας» που οργανώνει ο Γιώργης Μελίκης. «Η μεγάλη του αγάπη και το μεράκι του για τη λαϊκή μας μουσική παράδοση του έδωσαν τη δυνατότητα να επικοινωνεί ζωντανά όλο το σχεδόν το έμψυχο δυναμικό στο χώρο της παραδοσιακής μας μουσικής σε όλα της τις εκφάνσεις, ιδιαίτερα του βορειοελλαδικού χώρου», τονίζει στον «ΑτΚ».
«Στο πλαίσιο αυτό η παραδοσιακή μας μουσική βιώνεται και αναβιώνεται ως ολότητα δηλαδή ως ενότητα μουσικής και χορού, σε συνδυασμό και με τα αντίστοιχα παραδοσιακά δρώμενα. Η τεράστια αυτή δουλειά του έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση ενός ιδιαίτερα πολύτιμου αρχειακού υλικού. Μεγάλο μέρος του έχει ήδη εκδοθεί σε δίσκους και CD. Βέβαια ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η παραδοσιακή μουσική εδώ διατηρείται ζωντανά ως παράδοση εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα και ένα σημαντικό αρχείο. Του αξίζει λοιπόν ένας μεγάλος έπαινος».
Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, Χρίστος Τσολάκης, επισημαίνει: «Mέσα σε αυτό τo πολικό και γκρίζο τοπίο που παγώνει την ψυχή μας αυτές τις μέρες της ντροπής ο Γιώργης Μελίκης, γνωστός φιλόλογος, δημοσιογράφος και συγγραφέας με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, στις τέχνες και στον πολιτισμό, μας φέρνει ελπίδα, παρηγοριά και φως: μια μεγάλη, μνημειακή, θα έλεγα, συλλογή πολύτιμων έργων μοναδικών μεγάλων προσωπικοτήτων που με την παρουσία τους, τη δράση τους και την πνευματική τους προσφορά σημάδεψαν καίρια τον πολιτισμό αυτού του τόπου. Και τι δεν περιέχει η συλλογή του!
Και το σημαντικότερο, με όλα αυτά στήνει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Μελίκη, ένα λαμπρό μουσείο ανοιχτό, ευγενική προσφορά σε μικρούς και μεγάλους. Ετσι, κοντά στο μουσείο της Βεργίνας, θα έχουμε το μουσείο ''Γιώργης Μελίκης'' και πιο δω, στις υπώρειες του Βερμίου, στις Βαρβάρες, το Εθνικό Μουσείο Παιδείας και Εκπαίδευσης, έργο του Παιδαγωγικού Τμήματος του ΑΠΘ και του δήμου Βεροίας. Ενα σύμπλεγμα μουσείων που θα μηνούν προς κάθε κατεύθυνση τον ελληνικό πολιτισμό. Μέγας προσωπικός μόχθος το έργο αυτό του Μελίκη. Απειρα και εγκάρδια τα συγχαρητήρια και τα ευχαριστώ όλων μας. Τα βλέπει αυτά η Ακαδημία Αθηνών;».
Πρόκειται για έναν πολυχώρο περίπου 1.000 τ.μ. ο οποίος απέχει εξήντα χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και οκτώ από τη Βεργίνα. Ο νέος αυτός πολιτιστικός χώρος περιλαμβάνει αρχεία από τις εδώ και δεκαετίες εθνογραφικές και άλλες πολιτιστικές καταγραφές του Γιώργη Μελίκη από την υλική και άυλη λαϊκή πολιτιστική και καλλιτεχνική παραγωγή.
Ηχητικό, τηλεοπτικό και φωτογραφικό αρχείο, αρχείο του Λαϊκού Χειμώνα, δανειστική βιβλιοθήκη, πινακοθήκη, αρχαιολογικό αρχείο, Αναστενάρια, ρούχα, κοσμήματα, φορεσιές, εκδόσεις και μόνιμη έκθεση με τα κορυφαία έθιμα και τις λαογραφικές παραδοσιακές δράσεις της Μελίκης και της ευρύτερης περιοχής, είναι αυτά που περιέχονται μέσα σ' αυτό το μικρό πολιτιστικό-εθνογραφικό Μουσείο που στεγάζεται σε εσωτερικούς και αύλειους στεγασμένους και υπαίθριους χώρους.
Βασικό μέλημα και στόχος του Αρχείου είναι η επιστημονική, εθνογραφική, πολιτιστική και καλλιτεχνική προσέγγιση και τεκμηρίωση με βασικούς αποδέκτες τους νέους σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ακαδημίες, μορφωτικά και καλλιτεχνικά ιδρύματα και ανθρώπους των γραμμάτων και τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Η πρώτη, πάντως, σημαντική συνεργασία εγκαινιάζεται την ίδια μέρα με έκθεση έργων ζωγραφικής των διδασκόντων και καθηγητών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ (πρώτη φορά σύσσωμο το εκπαιδευτικό προσωπικό της σε μια τέτοια κίνηση): Βασίλη Βασιλακάκη, λέκτορα, Μπάμπη Βενετόπουλου, λέκτορα, Μανόλη Γιανναδάκη, καθηγητή, Γιώργου Γκολφίνου, καθηγητή, Γιώργου Διβάρη, αναπληρωτή καθηγητή, Κυριάκου Κατζουράκη, καθηγητή, Γιώργου Κατσάγγελου, καθηγητή, Στέλιου Κουπέγκου, επίκουρου καθηγητή, Κυριάκου Μορταράκου, καθηγητή, Στέλιου Ντεξή , λέκτορα, Θανάση Πάλλα, επίκουρου καθηγητή, Βαγγέλη Πλοιαρίδη, επίκουρου καθηγητή, Ξενή Σαχίνη, καθηγητή, Γιώργου Σκυλογιάννη, καθηγητή, Γιώργου Τσακίρη αναπληρωτή καθηγητή, Γιώργου Τσάρα, αναπληρωτή καθηγητή, Γιάννη Φωκά, καθηγητή, Λάμπρου Ψυρράκη, επίκουρου καθηγητή. Η έκθεση αυτή, που οργανώθηκε από τους Μ. Γιανναδάκη και Γ. Τσακίρη, θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Οκτωβρίου.
«Με την πρόσκληση του Γιώργη Μελίκη και βάσει του οράματός του, ανοίγει ένα τεράστιο κεφάλαιο για την περιφέρεια αλλά και για τη χώρα», λέει στον «ΑτΚ» ο κ. Γιανναδάκης. «Μέσα από το πλουσιότατο και πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο του αρχείου του που αναφέρεται τόσο σε αντικείμενα της περιοχής όσο και σε λαογραφικά δρώμενα, στηρίζεται το τοπικό στοιχείο και η περιφέρεια. Αλλά πρόκειται και για μία φοβερή προσπάθεια συγκέντρωσης των ηχητικών και τηλεοπτικών εγγραφών αυτού που υπήρχε και αυτού που μεταλλάσσεται.
Το υλικό αυτό, λοιπόν, αποτελεί έναν πραγματικό θησαυρό, στον οποίο και θα ανατρέχουν οι μελετητές για έρευνες σχετικές με το αντικείμενο της συλλογής. Ακόμη, μέσα στις προθέσεις του Γιώργη Μελίκη – και αυτό είναι κάτι που βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον – ήταν και η πρόσκλησή του προς τους διδάσκοντες -καθηγητές του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ να συμμετάσχουν στην έκθεση, με έργα σύγχρονης τέχνης. Με αφετηρία τη βασική ιδέα που είναι να αντιπαραβληθεί το παραδοσιακό με το σύγχρονο, ο επισκέπτης της έκθεσης θα μπορεί να θέσει ερωτήματα, να συγκρίνει αλλά και να πάρει απαντήσεις».
Η μόνιμη έκθεση
Στον ισόγειο χώρο του Αρχείου υπάρχει μια μόνιμη έκθεση για πέντε σημαντικά έθιμα και λαογραφικές δράσεις της Μελίκης. «Στόχος είναι», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης, «μέσα από μια απλή, πλην όμως μουσειολογική παρουσίαση, να κατανοήσουμε πρωτίστως εμείς οι Μελικιώτες τη μεγάλη μας πολιτιστική - παραδοσιακή κληρονομιά και να την αναδείξουμε συμμετοχικά».
Το πρώτο και πολύ ιδιαίτερο έθιμο είναι το κεφαλοδέσι των γυναικών, το αποκαλούμενο «Κατσούλι με φούντες». Η παράδοση θέλει τις γυναίκες να το κληρονομούν ή να τους χαρίζεται από τον ίδιο τον Μεγαλέξανδρο. Σχεδόν αντιγράφει με αριστοτεχνικό τρόπο την περικεφαλαία του.
Το δεύτερο σημαντικό έθιμο τελείται από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου, δηλαδή στο καλούμενο στην παράδοση Δωδεκαήμερο, και είναι τα Ρουγκάτσια.Το τρίτο και χρονικά αμέσως επόμενο είναι του Καλόγερου των Κωστιανών της Μελίκης. Ενα από τα σημαντικότερα στην παγκόσμια λαογραφία λαϊκά δρώμενα το οποίο τελείται τις Απόκριες, την Καλογερόμερα, Δευτέρα της Κρεατινής Αποκριάς. Το τέταρτο έθιμο μέσα και πάλι στον κύκλο του χρόνου, και ειδικότερα το Σάββατο και την Κυριακή του Λαζάρου, είναι οι Λαζαρίνες, ενώ το πέμπτο πολυσήμαντο έθιμο, που τελείται κατά βάση στις 21 - 23 Μαΐου, είναι τα Αναστενάρια.
Οι ενότητες
Εκτός από τη μόνιμη έκθεση ο χώρος περιλαμβάνει άλλα δέκα επιμέρους αρχεία. Το Ηχητικό Αρχείο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε μπομπίνες, μικρές και μεγάλες ταινιών μαγνητοφώνου και κασέτες με τραγούδια, μουσικές, αφηγήσεις, παραμύθια, ιστορικές και γλωσσικές μαρτυρίες, κατά βάση από τη Βόρεια Ελλάδα, που έγιναν την περίοδο 1968 - 2004. Το υλικό που χρήζει άμεσης ψηφιοποίησης έχει εν μέρει μεταδοθεί από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ. Το Τηλεοπτικό Αρχείο του Γιώργη Μελίκη περιλαμβάνει μονταρισμένο τηλεοπτικό υλικό με χορούς, τραγούδια, λαϊκά δρώμενα, ιστορικές, λαογραφικές, κοινωνιολογικές και εθνομουσικολογικές μαρτυρίες και συνεντεύξεις απ' όλη την Ελλάδα.
«Πρόκειται για αυθεντικές καταγραφές, οι οποίες μέσα από την ερευνητική ματιά και αποτύπωση αναδεικνύουν την εθνική μας πολυφωνία και έχουν ιδιαίτερη ιστορική και εθνομουσικολογική αξία, κυρίως λόγω της ραγδαίας ομογενοποίησης του πολιτισμού μας και της εξαφάνισης των τοπικών και ιδιαιίτερων πολυσήμαντων στοιχείων που περιέχουν», σημειώνει ο Γιώργης Μελίκης. Αυτό το υλικό έχει αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα σημαντικό από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
Το Φωτογραφικό Αρχείο περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες από πρόσωπα, λαϊκά δρώμενα, φορεσιές, χορούς, σπίτια, κτίσματα και υποστατικά, εργαλεία, χώρους λαϊκής δράσης, πανηγύρια, χοροστάσια, γλέντια, γάμους, δράσεις, θρησκευτικές τελετές και ιεροπραξίες, καθώς και οικογενειακές παλιές φωτογραφίες.
Στο Αρχείο «Λαϊκού Χειμώνα», την εκδήλωση που ο Γιώργης Μελίκης διοργανώνει από το 1982 στην οποία μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει περισσότεροι από 6.000 οργανοπαίκτες, τραγουδιστές και χορευτές, περιλαμβάνεται ηχητικό, τηλεοπτικό και έντυπο υλικό. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια σειρά από 25 CD, με περίπου 20 καταγραφές το καθένα με κείμενα, σχόλια και φωτογραφίες για το κάθε κομμάτι.
Στη Βιβλιοθήκη περιλαμβάνονται μέχρι στιγμής πάνω από 12.000 τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι καλύπτουν θέματα της ελληνικής και ξένης πνευματικής και καλλιτεχνικής γραπτής και εκδοτικής παραγωγής. Στην ενότητα αυτή υπάρχουν και εκτίθενται και χειρόγραφα κορυφαίων ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού, όπως των Παλαμά, Μινωτή, Παπανούτσου, Ιωάννου, Αναγνωστάκη κ.ά.
Στόχος είναι αυτή η βιβλιοθήκη να λειτουργήσει και ως δανειστική. Το Εικαστικό Αρχείο και σε μια εσωτερική χωροταξική ανάπτυξη, στο κάτω μέρος υπάρχουν τα βιβλία και σημαντικά χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης και στο επάνω, υπό μορφή γκαλερί, παρουσιάζονται εναλλακτικά εικαστικές εκθέσεις, όπως αυτή των εγκαινίων. Ηδη υπάρχουν 500 πίνακες ζωγραφικής του Γιώργη Μελίκη και γνωστών καλλιτεχνών.
Το Αρχαιολογικό Αρχείο είναι μια μικρή συλλογή που περιλαμβάνει εικόνες, παλαίτυπα, διάφορα βιβλία, όπως Ευαγγέλιο εκδόσεων Βενετίας, λειτουργικά σκεύη, σταυρούς ευλογίας, μέρος από άμφια, γκραβούρες κ.λπ. Στον αύλειο χώρο υπάρχουν σπαράγματα από αρχαιότητες, όπως πέτρες και μαρμάρινα μέλη τα οποία βρίσκονται στην οικογένεια από πολλές δεκαετίες και είχαν χρησιμοποιηθεί στο παλιό σπίτι, όπως και στην τοιχοδομία σπιτιών και υποστατικών. Κάποια απ' αυτά μπορεί και να προέρχονται από το λεηλατημένο ανάκτορο των γειτονικών Αιγών.
Τα Αναστενάρια είναι μια προσωπική συλλογή του Γιώργη Μελίκη από την προσωπική του εμπλοκή με το έθιμο και περιέχει λατρευτικά τάματα, εικόνες, μαντίλια και άλλα ιερά σημάδια που έχουν άμεση σχέση με το Αναστενάρι. Στη συλλογή Ρούχα - Κοσμήματα - Φορεσιές περιλαμβάνονται ρούχα, στρωσίδια, φορεσιές και κοσμήματα που προέρχονται από την οικογένεια εδώ και τέσσερις γενιές. Ολα είναι στον αργαλειό και αποτυπώνουν την επιχώρια αισθητική και οικοτεχνία με μοτίβα, σχέδια, υλικά και μέσα της Μελίκης και του Ρουμλουκιού.
Τέλος το Αρχείο - Συλλογή με εκδόσεις δίσκων, βιβλίων, DVD κ.ά. αποτελεί μια σημαντική πτυχή και ουσιαστικά μια επιθυμία του Γιώργη Μελίκη: όλο αυτό το αποθησαυρισμένο υλικό της λαϊκής μας παράδοσης να επιστρέψει επεξεργασμένο και εμπλουτισμένο και πάλι στο δημιουργό του λαό μέσα από μια «υπεύθυνη ανακύκλωση σπάζοντας το μουσειακό πλέγμα».
Επαινος
Ο μουσικός Δημήτρης Θέμελης παρακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια με πολύ ενδιαφέρον και θαυμασμό τις μουσικές εκδηλώσεις «Λαϊκός Χειμώνας» που οργανώνει ο Γιώργης Μελίκης. «Η μεγάλη του αγάπη και το μεράκι του για τη λαϊκή μας μουσική παράδοση του έδωσαν τη δυνατότητα να επικοινωνεί ζωντανά όλο το σχεδόν το έμψυχο δυναμικό στο χώρο της παραδοσιακής μας μουσικής σε όλα της τις εκφάνσεις, ιδιαίτερα του βορειοελλαδικού χώρου», τονίζει στον «ΑτΚ».
«Στο πλαίσιο αυτό η παραδοσιακή μας μουσική βιώνεται και αναβιώνεται ως ολότητα δηλαδή ως ενότητα μουσικής και χορού, σε συνδυασμό και με τα αντίστοιχα παραδοσιακά δρώμενα. Η τεράστια αυτή δουλειά του έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση ενός ιδιαίτερα πολύτιμου αρχειακού υλικού. Μεγάλο μέρος του έχει ήδη εκδοθεί σε δίσκους και CD. Βέβαια ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η παραδοσιακή μουσική εδώ διατηρείται ζωντανά ως παράδοση εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα και ένα σημαντικό αρχείο. Του αξίζει λοιπόν ένας μεγάλος έπαινος».
Από την πλευρά του, ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, Χρίστος Τσολάκης, επισημαίνει: «Mέσα σε αυτό τo πολικό και γκρίζο τοπίο που παγώνει την ψυχή μας αυτές τις μέρες της ντροπής ο Γιώργης Μελίκης, γνωστός φιλόλογος, δημοσιογράφος και συγγραφέας με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, στις τέχνες και στον πολιτισμό, μας φέρνει ελπίδα, παρηγοριά και φως: μια μεγάλη, μνημειακή, θα έλεγα, συλλογή πολύτιμων έργων μοναδικών μεγάλων προσωπικοτήτων που με την παρουσία τους, τη δράση τους και την πνευματική τους προσφορά σημάδεψαν καίρια τον πολιτισμό αυτού του τόπου. Και τι δεν περιέχει η συλλογή του!
Και το σημαντικότερο, με όλα αυτά στήνει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Μελίκη, ένα λαμπρό μουσείο ανοιχτό, ευγενική προσφορά σε μικρούς και μεγάλους. Ετσι, κοντά στο μουσείο της Βεργίνας, θα έχουμε το μουσείο ''Γιώργης Μελίκης'' και πιο δω, στις υπώρειες του Βερμίου, στις Βαρβάρες, το Εθνικό Μουσείο Παιδείας και Εκπαίδευσης, έργο του Παιδαγωγικού Τμήματος του ΑΠΘ και του δήμου Βεροίας. Ενα σύμπλεγμα μουσείων που θα μηνούν προς κάθε κατεύθυνση τον ελληνικό πολιτισμό. Μέγας προσωπικός μόχθος το έργο αυτό του Μελίκη. Απειρα και εγκάρδια τα συγχαρητήρια και τα ευχαριστώ όλων μας. Τα βλέπει αυτά η Ακαδημία Αθηνών;».
Πηγή: Αγγελιοφόρος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου