Το όνομά της η Γαλάτιστα το οφείλει, όπως μας λέει η παράδοση, στη βασίλισσα Γαλάτεια και στον άνδρα της Ανθέμιο, που της έχει δώσει το όνομα Ανθεμούς.
Ο Ανθέμιος κατά την βυζαντινή περίοδο ήταν πολιτικός του Βυζαντίου. Το 404-405 ο Ανθέμιος ήταν επίτροπος του Θεοδοσίου του Β' , και προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις με το δυτικό κράτος, αλλά και με το ανατολικό συνάπτοντας συμφωνία με τους Πέρσες για την προστασία των Χριστιανών.
Η Γαλάτεια κατά την μυθολογία, ήταν Νηρηίδα κόρη του Νηρέα και της Δωρίδος. Έζησε στην Σικελία κα παντρεύτηκε τον βοσκό Πολύφημο. Θεωρείται από την λατινική μυθολογία σαν πρότυπο ομορφιάς και τολμηρού κοριτσιού που κανείς δεν μπόρεσε να κατακτήσει.
Στη θέση του σημερινού χωριού υπήρχε πυκνό δάσος με θεόρατα δένδρα. Μέσα σ' αυτό το δάσος και σε ύψωμα, ήταν κτισμένος ο Πύργος που έμεινε η Γαλάτεια. Ο Πύργος αυτός ήταν κτισμένος από <<κουράνι>> ή κουρασάνι έλεγαν οι γιαγιάδες, γι ‘ αυτό ήταν πολύ γερός.
Σε τέτοια θέση τον είχαν κτίσει, που ενώ φαινόταν από μακριά, χάνονταν από την πυκνή βλάστηση όταν πλησίαζαν και δεν μπορούσαν να τον βρούνε.
Ο Πύργος είναι ένα θεόρατο κτίσμα παραλληλόγραμμο. Σε κάθε πλευρά του έχει ένα μακρόστενο άνοιγμα σαν σχισμή και μικρά παράθυρα.
Στο εσωτερικό του είχε μια ξύλινη σκάλα που οδηγούσε σε μικρά δωμάτια. Τα δωμάτια αυτά είχαν και παράθυρα.
Κάποια μέρα, που η βασίλισσα κατέβηκε με το πλεχτό της να πάρει νερό από την βρυσούλα, που ήταν κάτω από τον Πύργο, της έπεσε το κουβάρι και κύλησε ως τα Βασιλικά. Οι πειρατές τύλιξαν το κουβάρι, οδηγήθηκαν στον Πύργο και σκότωσαν τη Γαλάτεια.
Έλεγαν και μια άλλη ιστορία για το θάνατο της Γαλάτειας. Ο Πύργος στα υπόγεια του είχε μία σήραγγα, που έφτανε μέχρι την Αγ. Παρασκευή. Μια μέρα έπεσε το κουβάρι της Γαλάτειας μέσα στη σήραγγα και βγήκε στην Αγία Παρασκευή. Οι πειρατές τύλιξαν το κουβάρι, βρέθηκαν μέσα στον πύργο και σκότωσαν τη Γαλάτεια.
Σύμφωνα με την εκδοχή του επισκόπου Ιωακείμ Αρδαμερίου (1918) <<η Γαλάτιστα>> πήρε το όνομα από τον Πύργο της, που κτίστηκε από τους Ενετούς και χρησίμευσε σαν παρατηρητήριο για τους συνοικισμούς,, που ήταν εγκατεσπαρμένοι στον κάμπο. Ίσως όμως να χρησίμευε και σαν φυλακή για τους εξόριστους καταδίκους του Γαλατά.
Άλλη παράδοση λέει, πως στον Πύργο έμεινε εξόριστη η πριγκίπισσα του Βυζαντίου Γαλάτεια, αλλά αυτό δεν φαίνεται σωστό γιατί ο Πύργος έχει τον ρυθμό και την αρχιτεκτονική της Ενετικής εποχής. Όπως όμως να έχει το πράγμα η Γαλάτιστα πήρε το όνομα της από τον Πύργο, μια και κτίστηκε μετά απ' αυτόν. Πότε κτίστηκε η Γαλάτιστα δεν ξέρουμε. Η παλιότερη μαρτυρία που σχετίζεται με την Γαλάτιστα βρίσκεται σε ένα έγγραφο του αρχείου της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, που εκδόθηκε στις 14 Μαρτίου 897.
Ο Πύργος της Γαλάτιστας μοιάζει με του Πύργους: των Βρασνών, του Αγίου Βασιλείου Λαγκαδά, του Αγίου Βασιλείου Χιλιανδραρίου, του μετοχίου Πυργούδια στον Πρόβλακα και της Μονής Ρίλας (Βουλγαρία).
Οι παλιοί Γαλατσάνοι λένε πως ο Πύργος ήταν ο προμαχώνας της Θεσσαλονίκης και χρησίμευσε σαν παρατηρητήριο και φρούριο. Με το φως έστελναν σήματα σε λόφους στις (ντούμπις) και προφυλαγόταν από τους εχθρούς τα χωριά που ήταν τότε στον κάμπο. Υπάρχουν 4 λόφοι στον κάμπο. Οι δύο λόφοι είναι φτιαχτοί, γιατί το χώμα τους δεν είναι ίδιο με το χώμα της περιοχής. Λένε πως οι λόφοι ήταν τάφοι, που είχαν συλληφθεί. Τώρα οι λόφοι αυτοί είναι γεμάτοι τρύπες και έγιναν αλεπουδοφωλιές.
Εκείνη την εποχή ο κάμπός ήταν διάσπαρτος από μικρά χωριουδάκια που είχαν και την εκκλησούλα τους. Η Αγία Κυριακή, η Αγια Παρασκευή, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Σγούρος, ο Σάββας, το Λαδκό (Λαδικό), η Αγία Τριάδα (το Παλιοκκλήσι), η Παναγία, ο Άγιος Νικόλαος.
Στον κάμπο υπήρχαν πολλά έλη και κουνούπια και οι άνθρωποι υπέφεραν από ελονοσία. Γι' αυτό αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να μαζευτούνε γύρω από το Πύργο Το κάθε χωριό έκτισε την εκκλησούλα του και το μαχαλά του.. Έτσι έγινε το χωριό που πήρε το όνομα από τον Πύργο και ονομάστηκε Γαλάτιστα.
Όλο το χωριό ήταν στρωμένο με πέτρες, καλντιρίμι, που όταν έβρεχε ασπροβολούσε και ήταν κατακάθαρο. Οι δρόμοι ήταν στενοσόκακα, επειδή τα σπίτια τα έκτιζαν κολλητά το ένα με τ' άλλο.
Πηγή: Δήμος Ανθεμούντα
Ο Ανθέμιος κατά την βυζαντινή περίοδο ήταν πολιτικός του Βυζαντίου. Το 404-405 ο Ανθέμιος ήταν επίτροπος του Θεοδοσίου του Β' , και προσπάθησε να βελτιώσει τις σχέσεις με το δυτικό κράτος, αλλά και με το ανατολικό συνάπτοντας συμφωνία με τους Πέρσες για την προστασία των Χριστιανών.
Η Γαλάτεια κατά την μυθολογία, ήταν Νηρηίδα κόρη του Νηρέα και της Δωρίδος. Έζησε στην Σικελία κα παντρεύτηκε τον βοσκό Πολύφημο. Θεωρείται από την λατινική μυθολογία σαν πρότυπο ομορφιάς και τολμηρού κοριτσιού που κανείς δεν μπόρεσε να κατακτήσει.
Στη θέση του σημερινού χωριού υπήρχε πυκνό δάσος με θεόρατα δένδρα. Μέσα σ' αυτό το δάσος και σε ύψωμα, ήταν κτισμένος ο Πύργος που έμεινε η Γαλάτεια. Ο Πύργος αυτός ήταν κτισμένος από <<κουράνι>> ή κουρασάνι έλεγαν οι γιαγιάδες, γι ‘ αυτό ήταν πολύ γερός.
Σε τέτοια θέση τον είχαν κτίσει, που ενώ φαινόταν από μακριά, χάνονταν από την πυκνή βλάστηση όταν πλησίαζαν και δεν μπορούσαν να τον βρούνε.
Ο Πύργος είναι ένα θεόρατο κτίσμα παραλληλόγραμμο. Σε κάθε πλευρά του έχει ένα μακρόστενο άνοιγμα σαν σχισμή και μικρά παράθυρα.
Στο εσωτερικό του είχε μια ξύλινη σκάλα που οδηγούσε σε μικρά δωμάτια. Τα δωμάτια αυτά είχαν και παράθυρα.
Κάποια μέρα, που η βασίλισσα κατέβηκε με το πλεχτό της να πάρει νερό από την βρυσούλα, που ήταν κάτω από τον Πύργο, της έπεσε το κουβάρι και κύλησε ως τα Βασιλικά. Οι πειρατές τύλιξαν το κουβάρι, οδηγήθηκαν στον Πύργο και σκότωσαν τη Γαλάτεια.
Έλεγαν και μια άλλη ιστορία για το θάνατο της Γαλάτειας. Ο Πύργος στα υπόγεια του είχε μία σήραγγα, που έφτανε μέχρι την Αγ. Παρασκευή. Μια μέρα έπεσε το κουβάρι της Γαλάτειας μέσα στη σήραγγα και βγήκε στην Αγία Παρασκευή. Οι πειρατές τύλιξαν το κουβάρι, βρέθηκαν μέσα στον πύργο και σκότωσαν τη Γαλάτεια.
Σύμφωνα με την εκδοχή του επισκόπου Ιωακείμ Αρδαμερίου (1918) <<η Γαλάτιστα>> πήρε το όνομα από τον Πύργο της, που κτίστηκε από τους Ενετούς και χρησίμευσε σαν παρατηρητήριο για τους συνοικισμούς,, που ήταν εγκατεσπαρμένοι στον κάμπο. Ίσως όμως να χρησίμευε και σαν φυλακή για τους εξόριστους καταδίκους του Γαλατά.
Άλλη παράδοση λέει, πως στον Πύργο έμεινε εξόριστη η πριγκίπισσα του Βυζαντίου Γαλάτεια, αλλά αυτό δεν φαίνεται σωστό γιατί ο Πύργος έχει τον ρυθμό και την αρχιτεκτονική της Ενετικής εποχής. Όπως όμως να έχει το πράγμα η Γαλάτιστα πήρε το όνομα της από τον Πύργο, μια και κτίστηκε μετά απ' αυτόν. Πότε κτίστηκε η Γαλάτιστα δεν ξέρουμε. Η παλιότερη μαρτυρία που σχετίζεται με την Γαλάτιστα βρίσκεται σε ένα έγγραφο του αρχείου της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, που εκδόθηκε στις 14 Μαρτίου 897.
Ο Πύργος της Γαλάτιστας μοιάζει με του Πύργους: των Βρασνών, του Αγίου Βασιλείου Λαγκαδά, του Αγίου Βασιλείου Χιλιανδραρίου, του μετοχίου Πυργούδια στον Πρόβλακα και της Μονής Ρίλας (Βουλγαρία).
Οι παλιοί Γαλατσάνοι λένε πως ο Πύργος ήταν ο προμαχώνας της Θεσσαλονίκης και χρησίμευσε σαν παρατηρητήριο και φρούριο. Με το φως έστελναν σήματα σε λόφους στις (ντούμπις) και προφυλαγόταν από τους εχθρούς τα χωριά που ήταν τότε στον κάμπο. Υπάρχουν 4 λόφοι στον κάμπο. Οι δύο λόφοι είναι φτιαχτοί, γιατί το χώμα τους δεν είναι ίδιο με το χώμα της περιοχής. Λένε πως οι λόφοι ήταν τάφοι, που είχαν συλληφθεί. Τώρα οι λόφοι αυτοί είναι γεμάτοι τρύπες και έγιναν αλεπουδοφωλιές.
Εκείνη την εποχή ο κάμπός ήταν διάσπαρτος από μικρά χωριουδάκια που είχαν και την εκκλησούλα τους. Η Αγία Κυριακή, η Αγια Παρασκευή, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Αθανάσιος, ο Σγούρος, ο Σάββας, το Λαδκό (Λαδικό), η Αγία Τριάδα (το Παλιοκκλήσι), η Παναγία, ο Άγιος Νικόλαος.
Στον κάμπο υπήρχαν πολλά έλη και κουνούπια και οι άνθρωποι υπέφεραν από ελονοσία. Γι' αυτό αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να μαζευτούνε γύρω από το Πύργο Το κάθε χωριό έκτισε την εκκλησούλα του και το μαχαλά του.. Έτσι έγινε το χωριό που πήρε το όνομα από τον Πύργο και ονομάστηκε Γαλάτιστα.
Όλο το χωριό ήταν στρωμένο με πέτρες, καλντιρίμι, που όταν έβρεχε ασπροβολούσε και ήταν κατακάθαρο. Οι δρόμοι ήταν στενοσόκακα, επειδή τα σπίτια τα έκτιζαν κολλητά το ένα με τ' άλλο.
Πηγή: Δήμος Ανθεμούντα
2 σχόλια:
Συμπαθάτε με που άργησα να δω την ανάρτηση γιά τον πύργο της Γαλάτιστας. Φυσικά οι περισσότερες πληροφορίες ανήκουν στην πάντα ενδιαφέρουσα τοπική παράδοση που σπανίως είναι και ακριβής, επειδή οι άνθρωποι του τόπου αγωνίζονται να υπάρξουν μέσα στον τόπο και όχι να τον ερμηνεύσουν πειστικά.
Ανθεμους και Ανθεμουσία είναι η τριγωνική πεδιάδα που ορίζεται απο το Σέδες, τη Γαλάτιστα και την Περαία.Στα Πολιτικα του Αριστοτέλη υπάρχει η μνεία της Ραικήλου, ενός τόπου (κοντά στην Περαία) που ξεκίνησε ο Πεισίστρατος τις έρευνες για τον χρυσό.Η περιοχή έχει πολλα ορυχεία, εκβολαδες και σκωρίες, απο την Κάτω Περιστερά και πάνω απο τον Γαλαρινο.
Το χωριό "Λαδ΄κό" είναι βέβαια ο βυζαντινός Δαδωκός, αργότερα "Δαδίκος"¨.Η πρώτη μνεία της Γαλάτιστας είναι το 897 μΧ ως "Γαλάτησσα" (sic) και έχει αναφορές στον 14ο αιώνα. Οπύργος είναι κατα μίμηση του θρυλικού μεγάλου πύργου της Βέροιας, αλλα και του πύργου της "Χρυσείας" έξω απο το Χιλαντάρι. Οι μύλοι κάτω του είναι παλαιότεροι του 14ου αιώνα.Επάνω ,οι ραδινές του εκφύσεις, μπορεί να ήταν γεφυρωμένες με τοξύλλια για να αυθξηθεί ο άνω όροφος κατά αρκετά τετραγωνικά.Πρέπεινα ήταν είτε μοναστηριακός, είτε γαιοκτημονικός, παρότι κάτι τέτοιο δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό.
Τελικά, νομίζω πως πρέπει να συνδυάσουμε την Γαλατιστα με τους ικανους ορύκτες Κέλτες(=Γαλάτες) που ενδημουν στην Μακεδονία απο τον 3ο πΧ αιώνα και εφεξής...
Καλή συνέχεια.
Πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές οι πληροφορίες που αναφέρεις στο σχόλιο σου, φίλε Πετεφρή.
Είναι άγνωστες στους περισσότερους.
Πολύ εύστοχος ο σχολιασμός σου και τεκμηριωμένος.
Σε ευχαριστούμε.
Να είσαι καλά.
Δημοσίευση σχολίου