Οι ιδεολογικές μάχες στη Ν.Δ.

Η προσπάθεια απόκτησης ταυτότητας σύγχρονου κόμματος από το 1979 μέχρι σήμερα, μέσα από τα συνέδρια

Του Γιωργου Mαντελα

Τίποτα δεν προμήνυε την καταιγίδα που ερχόταν. Το συνέδριο -άγνωστη λέξη στους περισσότερους από τους συμμετέχοντες, καθώς ήταν το πρώτο τους- είχε αποφασίσει να αλλάξει το έμβλημα του κόμματος, οι συμμετέχοντες είχαν παρακολουθήσει ήδη ένα χορευτικό από ευηδείς Σερραίες και όλοι ή σχεδόν όλοι -γιατί υπήρχαν και κάποιοι «υποψιασμένοι»- ετοιμάζονταν να εκδράμουν, με τις μαύρες κυβερνητικές Μερσεντές 200, στις κοντινές ψαροταβέρνες της Χαλκιδικής, όταν ο ιστορικός ηγέτης της παράταξης έριξε τη βόμβα: «ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός».

Στην αρχή κοιτάχτηκαν με απορία («τι έπαθε ο πρόεδρος;»), μετά ψιθυριστά -από σεβασμό, αλλά κυρίως από φόβο προς τον αρχηγό- ζήτησαν κάποιες εξηγήσεις («τι κομμουνιστικά είναι αυτά;») και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο πρεσβύτερος, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την επιστροφή του από το Παρίσι («που τον άλλαξε») τους μίλησε για την ιδεολογία που «αναγνωρίζει την ελευθερία της αγοράς με τη ρυθμιστική παρέμβαση του κράτους, χάριν της κοινωνικής δικαιοσύνης».

H περιπέτεια

Τα υπόλοιπα ανήκουν στην Ιστορία. Σεπτέμβριος του 1979 - Χαλκιδική, Α΄ Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας.

Κάπως έτσι ξεκινάει η σύντομη, αλλά κουραστική και εν πολλοίς τραυματική περιπέτεια του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στον μαγικό κόσμο των ιδεολογικών αναζητήσεων και της απόκτησης ταυτότητας.

Ο μύθος, πάντως, λέει ότι για πρώτη φορά ο όρος «φιλελευθερισμός», με τη σημερινή του έννοια, ακούστηκε στην ελληνική Βουλή το 1962, όταν ο Στέφανος Στεφανόπουλος τον... ξόρκισε. «Ουδείς οπαδός της φιλελεύθερης οικονομίας υπάρχει» έλεγε από το βήμα μιας συνεδρίασης τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς. Αλλά μάλλον κανείς δεν τον άκουγε.

Δεκαεπτά χρόνια μετά ο Κ. Καραμανλής θα τον επέβαλε. Μια δεκάδα νέων στελεχών τότε (στην ηλικία των προχωρημένων -ηντα σήμερα) θα αναλάμβανε το έργο να τον διαδώσει κιόλας. Μεταξύ αυτών, ο Γιάννης Λούλης (δεν χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις, μέρες που είναι...), ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος (το ίδιο), ο Δημήτρης Κατσούδας (λογογράφος του Κ. Μητσοτάκη και συνεργάτης της Ντόρας Μπακογιάννη στο ΥΠΕΞ έως προχθές), ο Κώστας Κόλμερ (δημοσιογράφος) και ορισμένα ακόμα στελέχη της νεολαίας, όπως η Φιόνα Κομνηνού, ο Κώστας Χρηστίδης κ.ά. Πρόκειται για την «ομάδα των υποψιασμένων», οι οποίοι είχαν ξεκινήσει το διαβρωτικό τους έργο νωρίτερα.

Μεταξύ αυτών, τα περίφημα «σεμινάρια του Σεμίραμις» («μαθήματα» ιδεολογικού περιεχομένου, που πραγματοποιούνταν στο ομώνυμο ξενοδοχείο της Κηφισιάς) και στην εποχή τους θεωρούνταν... περιττά. Από αυτήν τη σύντομη αναζήτηση όμως πρόλαβαν και βγήκαν στελέχη (μεταξύ αυτών και ο Κώστας Καραμανλής, ο νεώτερος) και δεξαμενές σκέψης (το 1976 ιδρύεται το Κέντρο Πολιτικής Ερευνας και Επιμόρφωσης - ΚΠΕΕ, αργότερα η ΚΙΠΑΕΑ κ.λπ.). Και ίσως αυτή τελικά να ήταν και η πιο γόνιμη περίοδος, από πλευράς παραγωγής ιδεών για τη Ν.Δ. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μάιο του '81 πρόλαβαν να διοργανώσουν έως και συμπόσιο με τον τίτλο «Νέος Φιλελευθερισμός: Το μέλλον των μη κολεκτιβιστικών θεσμών στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ». Μετά έπεσε σκοτάδι.

Ισως τελικώς να μην δόθηκαν και πολλές αφορμές για συζήτηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε διάστημα 20 ετών (1974 - 1994) η Ν.Δ. πραγματοποίησε μόλις τρία συνέδρια, συνήθως μετεκλογικά, για να χαράξει την πορεία προς μια εκλογική νίκη, που από το '81 όλο ερχόταν και όλο απομακρυνόταν.

«Αρχές της δεκαετίας του '80 εγκαινιάσαμε συνεργασία με το Ιδρυμα Αντενάουερ. Πήγαμε στο Βερολίνο για επιμόρφωση και οι Γερμανοί μας έλεγαν ότι στο CDU δούλευαν με προοπτική εξαετίας. Τους ζητήσαμε κάτι σε έξι... μήνες, γιατί τόσο υπολογίζαμε ότι θα μείνουμε εκτός εξουσίας. Δεν κολλήσαμε. Λογικό δεν ήταν;» θυμάται ηγετικό στέλεχος της τότε ΔΑΠ που είχε κάνει το ταξίδι.

Συμπέρασμα: η ιδεολογική αναζήτηση δεν είναι εμβόλιο ούτε χορηγείται με ένεση. Απαιτεί υπομονή και «ψάξιμο», συστατικά που από τη Ν.Δ. έλειπαν σε καλές δόσεις.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, πάντως, έσβησε τις όποιες υποψίες ότι «κάτι δεν πάει καλά», λέγοντας πως «δεν υπάρχουν σήμερα στη Ν.Δ. δεξιοί και αριστεροί, αλλά μόνον Ελληνες που πιστεύουν στις εθνικόφρονες και προοδευτικές αρχές του κόμματός μας». Και η συζήτηση έκλεισε με μάλλον συνοπτικές διαδικασίες.

Ξανάνοιξε τον Φεβρουάριο του '86, περισσότερο σαν αναγκαστική «γέννα», καθώς έπρεπε να γίνει αποδεκτός ως πρόεδρος του κόμματος ο «αντι- Αντρέας» Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Εκεί συνέβη το εξής παράδοξο: ενώ η ιδεολογική διακήρυξη του Β΄ Συνεδρίου αναφερόταν στις αρχές του καραμανλικού Α΄ συνεδρίου, το πολιτικό πρόγραμμα στηριζόταν στις μητσοτακικές φιλελεύθερες απόψεις. Αποτέλεσμα; Ολοι έφυγαν μπερδεμένοι, αλλά ευχαριστημένοι. Αυτή είναι και η πεμπτουσία του κλασικού κεντροδεξιού ερωτήματος εν Ελλάδι τα τελευταία 25 χρόνια: συμβιβάζονται τα ασυμβίβαστα (καραμανλικοί - μητσοτακικοί);

Στο μεταξύ, η Ν.Δ. είχε μετονομασθεί σε «φιλελεύθερη Νέα Δημοκρατία», ορολογία με την οποία έβγαζαν σπυριά οι «Αβερωφικοί», μετέτρεψαν σε παντιέρα οι «Μητσοτακικοί» και έκαναν τη δουλειά τους, μέχρι νεωτέρας, οι «Καραμανλικοί».

Οι παραδόσεις

Υπήρχαν, βεβαίως πάντα και οι «παλιοί, κλασικοί δεξιοί», οι οποίοι σύμφωνα με τον Τάκη Μίχα (από τους πρώτους που είχαν μιλήσει για «φιλελευθερισμό»), «είχαν τον αντικομμουνισμό του Σολζενίτσιν». Δηλαδή, δεν θεωρούσαν τους κομμουνιστές εχθρούς της ελευθερίας, αλλά εχθρούς του έθνους και των παραδόσεων. Αλλά αυτοί είναι ένα άλλο, μεγάλο, κεφάλαιο από μόνοι τους, που όσο περνούν τα χρόνια μικραίνει.

Τελικώς, οι εκλογές κερδήθηκαν, αλλά η ιδεολογική μάχη παρέμενε χαμένη. Ισως επειδή δεν δόθηκε κατ' ουσίαν ποτέ. Και όμως, αφορμές υπήρχαν. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, για παράδειγμα, πέρασε «αδιάβαστη», η ελληνική κεντροδεξιά δεν την ανέλυσε ποτέ.

Καταντώντας ρουτίνα, η πτώση από την εξουσία συνδυάστηκε με νέο συνέδριο εκλογής προέδρου, που δεν έγινε καθόλου τυχαία στη Χαλκιδική (back to 1977), σφραγίστηκε από το χειροφίλημα του Μ. Εβερτ στον Καραμανλή τον πρεσβύτερο και την επιστροφή στις ρίζες του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού».

Οι... σκουριές

Ο νεοφιλελευθερισμός αποκηρύχθηκε έως και με πρόβλεψη στο καταστατικό, κάποιοι απηυδισμένοι φώναζαν τριγυρνώντας στο λόμπι «δεν είμαστε κόμμα ούτε σοσιαλιστικό ούτε νεοφιλελεύθερο», ενώ ο τότε βουλευτής Λ. Παπαγεωργόπουλος θα πει το ιστορικό «διώξαμε από την παράταξη και την ιδεολογία μας τα νεφελώματα και τις σκουριές».

Κάπου εκεί, με την κατηγορία της «σκουριάς» στην πλάτη, αποχωρούν από το κόμμα οι Μάνος - Ανδριανόπουλος.

Στο συνέδριο του '96 συνέβη το εξής εκπληκτικό. Πρώτα εξελέγη ο πρόεδρος και μετά ξεκίνησε η συζήτηση, η οποία σφραγίστηκε από το «καλώς ήρθες σπίτι σου Γιώργο (Σουφλιά)» και από κάτι «ψιλές», όχι για θέματα ιδεολογίας, αλλά για κάτι κουπόνια εκλογής στη νέα Κεντρική Επιτροπή.

Ο Καραμανλής ο νεώτερος ξεχνάει τα «σχολεία στελεχών» που οραματιζόταν και δουλεύει σε ρυθμούς ημιαπασχόλησης την πολιτική του σύγχρονου κοινωνικού κέντρου, που διακήρυξε στο συνέδριο του 2004. Οπως πάντα, προείχε η επιστροφή στην εξουσία. Δεν υπήρχε καιρός ούτε για... εφημερίδα, που λέει ο λόγος. Το δείχνουν άλλωστε και οι κυκλοφορίες τους (ειδικά των λεγόμενων «παραταξιακών»)...

Πηγή: Καθημερινή