Το καλό ελαιόλαδο γίνεται από τον καρπό της ελιάς, χωρίς το κουκούτσι. Αν αυτό σπάσει, η ποιότητα του λαδιού είναι κατώτερη. Αυτό φαίνεται ότι το γνώριζαν πριν από δύο χιλιάδες χρόνια οι κάτοικοι της γεωγραφικής περιοχής όπου βρίσκεται σήμερα η Χαλκιδική. Το μαρτυρούν οι ελαιόμυλοι που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Ολύνθου, καθώς και σε περιοχές της Σιθωνίας και της Κασσάνδρας και χρονολογούνται από τον 3ο μέχρι τον 6ο μ.Χ. αιώνα.
«Από τα ευρήματα που υπάρχουν φαίνεται ότι ο πληθυσμός που ζούσε στην περιοχή την περίοδο της ρωμαιοκρατίας (από τον 1ο π.Χ. μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα) είχε αναπτύξει έναν πολύ εξελιγμένο, για τα σημερινά δεδομένα, τρόπο παραγωγής ελαιολάδου. Εχουν βρεθεί ελαιόμυλοι, κατασκευασμένοι με έναν τυποποιημένο τρόπο, γενικά παραδεκτό. Αποτελούνταν από φακοειδείς μυλόλιθους με λίθινες κούπες όπου αλέθονταν ο ελαιοκαρπός με έναν τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται εκσάρκωση της ελιάς και να μην σπάει το κουκούτσι», αναφέρει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο αρχαιολόγος Ιωακείμ Παπάγγελος.
Τα χρόνια εκείνα η παραγωγή του ελαιολάδου συνετέλεσε στην οικονομική άνθηση της Χαλκιδικής, ωστόσο ακολούθησε μια περίοδος πολλών αιώνων κατά τη διάρκεια των οποίων σταμάτησε η καλλιέργεια της ελιάς.
Λάδι για το καντήλι
Οι λατρευτικές ανάγκες ήταν η αφορμή να αρχίσει και πάλι η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς στη Χαλκιδική. Τον 10ο αιώνα η οργάνωση του Αγίου Όρους δημιούργησε νέες ανάγκες. Όσο χτίζονταν μοναστήρια «ξεφύτρωναν» νέοι ελαιώνες ώστε να υπάρχει πάντα λάδι για το καντήλι. Μαζί τους εμφανίστηκαν εκτεταμένες σιτοκαλλιέργειες και αμπελώνες ώστε να τροφοδοτούν το Όρος και τις γύρω περιοχές.
Ελιές με τοπωνύμια
«Τα επόμενα χρόνια διατηρήθηκαν οι μοναστηριακοί ελαιώνες διάσπαρτοι στη Χαλκιδική. Κατά τα άλλα, τα μεγάλα ελαιόδεντρα ήταν τόσο σπάνιο είδος ώστε όσα υπήρχαν έγιναν τοπωνύμιο και σηματοδοτούσαν μια περιοχή. Η ελιά του Κουκουρούμα στη Νικήτη, η ελιά του Δεληάγγελου προς τη Μεταμόρφωση, η Ελάρα της Χαμαϊδής στη Γερακινή, είναι κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα. Από τους Μεσαιωνικούς ελαιώνες υπάρχουν ακόμη κάποια τεράστια δέντρα, με χαρακτηριστικότερο τον ελαιώνα που βρίσκεται έξω από τη σημερινή Νέα Τρίγλια. Τα δέντρα του είναι τουλάχιστον 700 ετών», σημειώνει ο κ. Παπάγγελος.
Οι ελαιώνες του Δεσποτάτου της Θεσσαλονίκης
Στις αρχές του 15ου αιώνα ο δεσπότης Ανδρόνικος του Δεσποτάτου της Θεσσαλονίκης, που είχε τη διοικητική αρμοδιότητα της Θεσσαλονίκης και της χερσονήσου της Κασσάνδρας, οργάνωσε δύο μεγάλες μονάδες παραγωγής. Τις Αλυκές του Κίτρους, του Καραμπουρνού και της Κασσάνδρας και έναν μεγάλο ελαιώνα στην Κασσάνδρα. Ο τελευταίος δημιουργήθηκε το 1415, βρίσκεται στον Λιμνιώνα της Νέας Φώκιας και είναι επισκέψιμος και σήμερα. Άλλοι μικροελαιώνες βυζαντινής καταγωγής υπάρχουν στα αρχαία Στάγειρα, στο Στρατώνι και στο Φραγκόκαστρο της Ουρανούπολης.
Το πρώτο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο στη Γερακινή
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν δημοσιεύθηκε ο γεωργικός νόμος του Οθωμανικού κράτους, το λάδι στην περιοχή ήταν λιγοστό. Μόλις και έφτανε για το καντήλι, ενώ στη μαγειρική το υποκαθιστούσε το χοιρινό λίπος. Με την υπογραφή, όμως, του γεωργικού νόμου δόθηκαν κίνητρα για την επανέναρξη της ελαιοκαλλιέργειας. Τότε δημιουργήθηκε ο μεγάλος ελαιώνας του Ζωγράφου Εφέντη στα σημερινά Μουδανιά. Εκείνος τον αντάλλαξε με τον Χατζή Οσμάν, ο οποίος τον επεξέτεινε και τον οργάνωσε ακόμη περισσότερο.
Στη συνέχεια δημιούργησε το πρώτο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο στη Γερακινή. «Ο Χατζή Οσμάν έφερε τα μηχανήματα από τη Σμύρνη. Το ελαιοτριβείο λειτουργούσε με απαγόρευση εισόδου προκειμένου να μη διαδοθεί η τεχνογνωσία. Παράλληλα ίδρυσε καταστήματα ελαιοκομικών προϊόντων στα Λαδάδικα της Θεσσαλονίκης.
Εκεί πωλούνταν το λάδι συσκευασμένο και με ετικέτα σε τρεις γλώσσες, ελληνικά, τουρκικά και γαλλικά», σημειώνει ο κ. Παπάγγελος.
«Σήμερα δεν έχει διασωθεί τίποτε. Ο ελαιώνας των Μουδανιών μετατρέπεται σε τουριστικές κατοικίες όπως και το ελαιοτριβείο της Γερακινής, από το οποίο σώζονται μονάχα τρεις μυλόπετρες», προσθέτει.
Η ελαιοκομική «έκρηξη» της Χαλκιδικής
Μετά το 1960 η καλλιέργεια της ελιάς αναπτύχθηκε συστηματικότερα. Τότε άρχισαν να ιδρύονται από τους ντόπιους Χαλκιδικιώτες οι μεγάλοι συστηματικοί ελαιώνες, αρχίζοντας απο την περιοχή του Αγίου Μάμαντος. Η μεγάλη ελαιοκομική «έκρηξη» της Χαλκιδικής έγινε τη δεκαετία του 1970 όταν άρχισαν να δημιουργούνται οι νέοι συστηματικοί ελαιώνες, όπου εφαρμόζονταν οι νέες και μοντέρνες τεχνικές παραγωγής ελιάς.
Σήμερα η παραγωγή ελαιολάδου και βρώσιμης ελιάς αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι της αγροτικής δραστηριότητας στο νομό Χαλκιδικής, το βορειότερο τομέα της Ελλάδας όπου ευδοκιμεί, χωρίς προβλήματα, η ελιά. Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα της Νομαρχίας, Στέργιο Γκόγκο, στο νομό λειτουργούν 28 ελαιοτριβεία, καθώς και 4 μεγάλα κονσερβοποιεία και 20 μικρότερα που παράγουν κάθε χρόνο 4.000 έως 7.000 τόνους ελαιόλαδο και 25.000 τόνους βρώσιμης ελιάς.
Κείμενο: ΑΠΕ - ΜΠΕ, της Π. Γιούλτση
ΑΕΤΟΣ: Μια επίκαιρη έρευνα με την "υπογραφή"του Χαλκιδικιώτη Επιστήμονα, Ιωακείμ Παπάγγελου, πάντα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον!!!
Πηγή: Αετός Χαλκιδικής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου