Για την άλωση της Πόλης

Με δυο μέρες καθυστέρηση, να γλιτώσουμε από τη μονομανία των «επετείων», αξίζει να θυμηθούμε την Αλωση του 1453. Να σκεφτούμε τις πρώτες μέρες των κατακτητών στην παρατημένη από δεκαετίες Κωνσταντινούπολη, που λειτουργούσε με πενήντα χιλιάδες κόσμο, τους μισούς καλόγερους, σε έναν αστικό ιστό που κάποτε στέγαζε τους δεκαπλάσιους.

Να δούμε τα μεγάλα της μνημεία, ραγισμένα από σεισμούς, με πλήθος ανθισμένα αναρριχώμενα φυτά επάνω τους. Συνοικίες που τις ρήμαξαν παλιές πυρκαγιές και κανένας δεν τις συμμάζεψε. Οι «προδότες», οι «φραγκεμένοι» ήταν πλέον νεκροί, αιχμάλωτοι ή στα καράβια της εξορίας. Πρώτος ανάμεσά τους ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Σήμερα, ήρωας του Γένους, τότε, ένας περιφρονημένος ιππότης. Νεκρός.

Ναι, το να μετράμε τα πραγματικά μεγέθη από την Αλωση είναι πολύ χρήσιμο και διδακτικό. Οι αιώνες που κύλησαν δεν είναι πάρα πολλοί κι έτσι υπάρχουν δεκάδες ιστορικές μαρτυρίες των γεγονότων. Μπορούμε να φρίξουμε παρακολουθώντας έναν από τους πρώτους πολέμους με λουμπάρδες και κανόνια. Με εμπειροπόλεμους μισθοφόρους κι ένα σωρό χριστιανούς σπαχήδες στο πλευρό του Μωάμεθ, από όλα σχεδόν τα Βαλκάνια.

Του Μωάμεθ με τη μάνα του, την ελληνίδα κυρα-Μάρα, που έχτισε εκείνον τον πύργο που σώζεται ακόμη στη Δάφνη του Στρυμόνα, την παλιά Εζοβα. Με τον Γεννάδιο Σχολάριο, την ώρα που ο Νοταράς σφαγιαζόταν οικογενειακώς, να καλείται από το Σουλτάνο να κυβερνήσει τους ορθόδοξους. Και να τον ανεβάζει σε άτι.

Μια ιστορία οδύνης, αναστάτωσης, πόνου και φρίκης. Ωστόσο, πέρασε και με την Αλωση, ένας νέος κόσμος γεννήθηκε, ορφανός, συγκλονισμένος, βαθιά διαιρεμένος και έκθαμβος. Πήραν την Πόλη, πήραν την! Η Αλωση, δίκαια, θεωρήθηκε ένας αποφασιστικός σταθμός στην παγκόσμια Ιστορία. Ο μεσαίωνας δε σταμάτησε το 1453 και, μάλιστα, έδειξε τα δόντια του πολλές φορές στα χρόνια που ακολούθησαν. Ισως ο μεσαίωνας να είχε ήδη σβήσει το 1350, εκεί στα χρόνια του μαύρου θανάτου, που άφησε τον κόσμο με το μισό ακριβώς παγκόσμιο πληθυσμό. Αλλά η Αλωση επιτρέπει και άλλες σκέψεις.

Οι Οθωμανοί είχαν βάλει πόδι στην Ευρώπη ήδη το 1354, έναν αιώνα πριν, και κατείχαν από το 1361 την Αδριανούπολη. Δε λέω από πότε κατείχαν την Προύσα: πάνω από μια γενιά πριν. Η Θεσσαλονίκη ήταν χαμένη τελείως από το 1430 και το Βυζάντιο μόνον για τους υπεραισιόδοξους δεν ήταν μια χλιαρή ανάμνηση. Και πάρα πολλοί Ρωμιοί, εξοντωμένοι από τα γεγονότα του 1204 που τους στοίχειωναν, προτιμούσαν την υποταγή στο σαρίκι από την υποταγή στη λατινική καλύπτρα.

Από την στήλη του Αγγελιοφόρου Καναβάτσο του Πάνου Θεοδωρίδη