Της Μαίρης Αδαμοπούλου
ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΙΚΑ
Είναι ημερολόγιο, αλλά δεν μπορούμε να το ξεφυλλίσουμε. Δεν μπορούμε να το πάρουμε στα χέρια μας, αλλά μπορούμε να το διαβάσουμε. Ούτε η εικόνα του ούτε ο τρόπος που είναι γραμμένο μαρτυρούν την ταυτότητά του. Κι όμως, ο μικρός ολομάρμαρος ναός του Αγίου Ελευθερίου που βρίσκεται δίπλα στη Μητρόπολη Αθηνών φέρει στην όψη του το μοναδικό εικονογραφημένο ημερολόγιο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, που έχει φτάσει έως τις μέρες μας.
Κομψός ο μικρός ναός που ανεγέρθηκε επί του αρχαιολάτρη Μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη τον 12ο αι. (σύμφωνα με άλλη άποψη, θεμελιώθηκε τον 8ο αι. από την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία). Για την κατασκευή του δεν χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό πέτρες ή τούβλα αλλά μαρμάρινα ανάγλυφα από μνημεία που χρονολογούνται από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια.
Μάρτυρες της άλλοτε πλούσιας Αθήνας τα μνημεία είχαν εγκαταλειφθεί και ο αρχιτέκτονας ακολουθώντας την τακτική της εποχής ανακύκλωσε το παλιό οικοδομικό υλικό για να χτίσει την εκκλησία πάνω σε έναν ναό αφιερωμένο στην Ειλείθυια, την αρχαία θεότητα που προστάτευε τις εγκυμονούσες.
Για τους τοίχους του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού χρησιμοποίησε μαρμάρινους λίθους κυρίως χωρίς διακόσμηση, ενώ στα πιο ψηλά σημεία λιοντάρια, αετοί και γυναικείες μορφές κοσμούν πολλές από τις 90 ανάγλυφες πλάκες που αξιοποιήθηκαν, δημιουργώντας έτσι ένα μικρό υπαίθριο μουσείο γλυπτικής.
Το βλέμμα του όμως τράβηξε κυρίως η ζωφόρος από ένα άγνωστης ταυτότητας ερειπωμένο κτίσμα πιθανόν του 2ου ή 1ου αι. π.Χ. Και θέλησε να την τοποθετήσει στην πρόσοψη. Μόνο που υπήρχαν δύο προβλήματα. Πρώτον, το ανάγλυφο είχε μήκος 6 μ. και ο ναός μόλις 5 μ. οπότε αναγκάστηκε να το κόψει. Και δεύτερον, δεν γνώριζε το θέμα που απεικονιζόταν στη ζωφόρο με αποτέλεσμα να τοποθετήσει τις μορφές με λάθος σειρά, ενώ σε μία προσέθεσε τρεις σταυρούς (όπως και σε αρκετές άλλες παραστάσεις) για να την εκχριστιανίσει!
Για να διαβάσουμε τι «λέει» η ζωφόρος θα πρέπει να ξέρουμε πως χωρίζεται σε 12 τμήματα, όσοι και οι μήνες του σεληνιακού ημερολογίου που ίσχυε στην Αττική. Στην αρχή κάθε τμήματος απεικονίζεται ο μήνας προσωποποιημένος. Στο τέλος, το ζώδιο που αντιστοιχεί στον κάθε μήνα. Στη μέση, μπορούμε να διακρίνουμε σκηνές ή πρόσωπα που σχετίζονται με τις εποχές, μεγάλες γιορτές ή γεωργικές ασχολίες. Η αρχή γίνεται με τον Πυανεψιώνα που αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο.
ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΙΚΑ
Είναι ημερολόγιο, αλλά δεν μπορούμε να το ξεφυλλίσουμε. Δεν μπορούμε να το πάρουμε στα χέρια μας, αλλά μπορούμε να το διαβάσουμε. Ούτε η εικόνα του ούτε ο τρόπος που είναι γραμμένο μαρτυρούν την ταυτότητά του. Κι όμως, ο μικρός ολομάρμαρος ναός του Αγίου Ελευθερίου που βρίσκεται δίπλα στη Μητρόπολη Αθηνών φέρει στην όψη του το μοναδικό εικονογραφημένο ημερολόγιο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, που έχει φτάσει έως τις μέρες μας.
Κομψός ο μικρός ναός που ανεγέρθηκε επί του αρχαιολάτρη Μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη τον 12ο αι. (σύμφωνα με άλλη άποψη, θεμελιώθηκε τον 8ο αι. από την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία). Για την κατασκευή του δεν χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό πέτρες ή τούβλα αλλά μαρμάρινα ανάγλυφα από μνημεία που χρονολογούνται από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια.
Μάρτυρες της άλλοτε πλούσιας Αθήνας τα μνημεία είχαν εγκαταλειφθεί και ο αρχιτέκτονας ακολουθώντας την τακτική της εποχής ανακύκλωσε το παλιό οικοδομικό υλικό για να χτίσει την εκκλησία πάνω σε έναν ναό αφιερωμένο στην Ειλείθυια, την αρχαία θεότητα που προστάτευε τις εγκυμονούσες.
Για τους τοίχους του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού χρησιμοποίησε μαρμάρινους λίθους κυρίως χωρίς διακόσμηση, ενώ στα πιο ψηλά σημεία λιοντάρια, αετοί και γυναικείες μορφές κοσμούν πολλές από τις 90 ανάγλυφες πλάκες που αξιοποιήθηκαν, δημιουργώντας έτσι ένα μικρό υπαίθριο μουσείο γλυπτικής.
Το βλέμμα του όμως τράβηξε κυρίως η ζωφόρος από ένα άγνωστης ταυτότητας ερειπωμένο κτίσμα πιθανόν του 2ου ή 1ου αι. π.Χ. Και θέλησε να την τοποθετήσει στην πρόσοψη. Μόνο που υπήρχαν δύο προβλήματα. Πρώτον, το ανάγλυφο είχε μήκος 6 μ. και ο ναός μόλις 5 μ. οπότε αναγκάστηκε να το κόψει. Και δεύτερον, δεν γνώριζε το θέμα που απεικονιζόταν στη ζωφόρο με αποτέλεσμα να τοποθετήσει τις μορφές με λάθος σειρά, ενώ σε μία προσέθεσε τρεις σταυρούς (όπως και σε αρκετές άλλες παραστάσεις) για να την εκχριστιανίσει!
Για να διαβάσουμε τι «λέει» η ζωφόρος θα πρέπει να ξέρουμε πως χωρίζεται σε 12 τμήματα, όσοι και οι μήνες του σεληνιακού ημερολογίου που ίσχυε στην Αττική. Στην αρχή κάθε τμήματος απεικονίζεται ο μήνας προσωποποιημένος. Στο τέλος, το ζώδιο που αντιστοιχεί στον κάθε μήνα. Στη μέση, μπορούμε να διακρίνουμε σκηνές ή πρόσωπα που σχετίζονται με τις εποχές, μεγάλες γιορτές ή γεωργικές ασχολίες. Η αρχή γίνεται με τον Πυανεψιώνα που αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο.
Πηγή: Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου