Μακεδονικός Αγώνας 1904 - 1908

Το Μνημείο του Μακεδονικού Αγώνα, μπροστά στη Νομαρχία, στον Πολύγυρο.

Ο Μακεδονικός Αγώνας, είναι η ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων στη Βουλγαρική προσπάθεια για επικράτηση στη Μακεδονία, από τα τέλη του περασμένου αιώνα μέχρι την απελευθέρωσή της, το 1912-13. Υπήρξε ένας κρίκος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αποτελεί μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, γραμμένη με αίμα μαρτύρων, ηρωισμούς και ολοκαυτώματα.

Οι πρωταγωνιστές του προέρχονταν απ' ολόκληρο τον Ελληνισμό. Ωστόσο, το κύριο βάρος του Αγώνα, το σήκωσε ο γηγενής πληθυσμός της Μακεδονίας, ο οποίος, όχι μόνο αγωνίστηκε να διαφυλάξει την ελληνικότητά του από τις διάφορες εχθρικές προπαγάνδες, αλλά και συμπαραστάθηκε με θέρμη και αποτελεσματικότητα τους Μακεδονομάχους, που έσπευσαν από κάθε γωνιά της ελεύθερης Ελλάδας στη Μακεδονία, για να πάρουν μέρος στην ένοπλη φάση του αγώνα το 1904-1908.

Η Μακεδονία, όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα, γέφυρα ανάμεσα σε δυο ηπείρους και σε δυο θάλασσες, με τεράστια στρατηγική και πολιτική σημασία, έγινε το ''μήλο της έριδος'' των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής εκείνης, όταν άρχισε να κλονίζεται η κυριαρχία των Τούρκων στη Βαλκανική.

Με τη βοήθεια της Ρωσίας, οι Βούλγαροι κατάφεραν να αναγνωριστούν σαν εθνότητα το 1870. Μετά την ανακήρυξη αυτόνομης βουλγαρικής Εξαρχίας και την απόσχισή τους από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, εξαπέλυσαν έντονη προπαγάνδα και χρησιμοποίησαν κάθε μέσο για τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας.

Με κηρύγματα και προσηλυτισμό αρχικά και με τη βία αργότερα προσπαθούν να επιτύχουν το σκοπό τους. Εκκλησίες αρπάζονται, Έλληνες Ιερείς, δάσκαλοι και πρόκριτοι δολοφονούνται και τα σπίτια τους καίγονται.

Όμως το μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Μακεδονίας παρέμεινε πιστό στο Πατριαρχείο και τον Ελληνισμό, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούσε και τις αγριότητες των κομιτατζήδων.

Ένα από τα εγκληματικά σχέδια των Βουλγάρων ήταν και η ψευτοεπανάσταση του Ιουλίου του 1903 (γνωστή ως Ίλιντεν), την οποία εξύμνησαν και εξυμνούν και σήμερα τα Σκόπια και η Σόφια. Στην πραγματικότητα ήταν ένα αναρχικό κίνημα, το οποίο έγινε πρόσχημα για την εξόντωση του ελληνισμού της Μακεδονίας.

Η πιο σοβαρή αντίδραση των Μακεδόνων σ΄ αυτή τη φάση, ήταν η επανάσταση του Λιτόχωρου (1878) και η ακύρωση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, με την οποία δημιουργούνταν η μεγάλη Βουλγαρία. Από το 1885 συγκροτήθηκαν ένοπλα σώματα, όπως του Καπετάν Μπρούκη στη Φλώρινα και του Καπετάν Κώττα στην Καστοριά .

Από τις αρχές του 1900 με τη φωτισμένη παρουσία του Ιωακείμ Γ' στο πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, τοποθετούνται στη Μακεδονία νέοι, μορφωμένοι, δραστήριοι και ικανοί ιεράρχες: Ο Γερμανός Καραβαγγέλης στην Καστοριά, ο Ιωακείμ Φορόπουλος στο Μοναστήρι, ο Χρυσόστομος Καλαφάτης στη Δράμα και άλλοι.

Τα Ελληνικά σχολεία της Μακεδονίας στάθηκαν η καλύτερη απόδειξη της εθνογραφικής σύστασης του πληθυσμού και δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ. Τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά, οι Έλληνες κάτοικοι με περηφάνια, συντηρούσαν τα δικά τους σχολεία, με τα οποία διατηρήθηκε η Εθνική συνείδηση των Μακεδόνων. «Είμαστε Έλληνες και πεθαίνουμε σαν Έλληνες» ήταν τα τελευταία λόγια που άκουγαν οι Βούλγαροι από τα αθώα θύματά τους.

Για την άμυνα του Ελληνισμού ιδρύθηκαν και πολλές εθνικές οργανώσεις (Πανελλήνιες και τοπικές), που συνεργάζονταν με το προξενείο της Θεσσαλονίκης και τ' άλλα προξενεία.
Από το 1902 άρχισαν επίσημα διαβήματα στην κυβέρνηση του ελεύθερου Ελληνικού κράτους και τοποθετούνται στη Μακεδονία ικανοί και δραστήριοι πρόξενοι, όπως ο Δραγούμης στο Μοναστήρι, ο Λάμπρος Κορομηλάς στη Θεσσαλονίκη, ο Σαχτούρης στις Σέρρες και ο Μαυρουδής στην Καβάλα.

Το 1903 συγκροτήθηκε η Μακεδονική Φιλική Εταιρεία και το 1904 ιδρύεται στην Αθήνα το «Μυστικό Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο», που στρατολογούσε εθελοντές και τους έστελνε στη Μακεδονία για να ενισχύσει τον Αγώνα.

Τον ίδιο χρόνο ο Παύλος Μελάς, αξιωματικός του Ελληνικού στρατού,  κατάρτισε αντάρτικο σώμα από Έλληνες αξιωματικούς και μπήκε στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Αρχίζει αμέσως τον αγώνα εναντίον των Βουλγάρων. Παντού γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό.

Οι Έλληνες εγκαρδιώνονται και το ηθικό τους, ύστερα από την πολύχρονη τρομοκρατία των Βουλγάρων, αναπτερώνεται. Ακολουθούμενος από την πλειοψηφία των αντάρτικων σωμάτων της Μακεδονίας, πολεμά ασταμάτητα και πέφτει προδομένος σε συμπλοκή με τούρκικο απόσπασμα στη Στάτιστα, στις 13 Οκτωβρίου 1904. Ο θάνατός του συγκίνησε ολόκληρο τον ελληνικό λαό, έγινε τραγούδι και σύνθημα ξεσηκωμού.

Στην Ανατολική Μακεδονία δρούσαν τα σώματα του Δούκα-Ζέρβα στην Περιοχή Σερρών-Νιγρίτας-Ζίχνης,  του Νταή στο Παγγαίο και στη Χαλκιδική ο Αθανάσιος Μινόπουλος (1874-1962) από τη Βαρβάρα Χαλκιδικής.

Αναφέρουμε εδώ φυσικά, τον Καπετάν Άρμεν, αρχηγό της ανταρτικής ομάδας Βώλακα, που οργανώθηκε από τον Μεγάλο Ιεράρχη Δράμας κι έπειτα Σμύρνης, Εθνομάρτυρα Χρυσόστομο. Ο Άρμεν Κούπτιος συνελήφθη ύστερα από προδοσία και κρεμάστηκε από τους Τούρκους σ' ένα πλατάνι της Πλατείας της Δράμας.

Την ίδια εποχή, η Λίμνη των Γιαννιτσών, Ο Βάλτος όπως ονομάζονταν, έγινε το επίκεντρο του Μακεδονικού Αγώνα, με «κεντρικό ήρωα» τον Καπετάν Άγρα, μορφή ευγενική, που με προδοσία πιάστηκε από τους Βουλγάρους και κρεμάστηκε.

Μεγάλη ήταν η συμβολή όλων των κατοίκων της Μακεδονίας στον Αγώνα. Άνδρες και γυναίκες πήραν μέρος και ενίσχυσαν τον Αγώνα όχι μόνο συμμετέχοντας εθελοντικά στα ένοπλα σώματα, αλλά και ως οδηγοί και πληροφοριοδότες.

Είναι μακρύς ο κατάλογος των μακεδονομάχων της Χαλκιδικής, διότι μόλις δόθηκε το σύνθημα δια αντίσταση κατά των Βουλγάρων «Ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη της Χαλκιδικής,  στον Πολύγυρο, στον Ταξιάρχη,στην Κασσάνδρα, στην Γαλάτιστα, στον Βάβδο, παντού οι Χαλκιδικιώτες δημιουργήσανε ένοπλα αντάρτικα σώματα και κινούσανε να φέρουν την πολύτιμη βοήθεια στο εσωτερικό της μακεδονικής γης …

Παράλληλα, ελέγχοντας όλα τα περάσματα, διατηρούσανε την επικοινωνία των μαχομένων ανταρτών με τους θαλασσινούς δρόμους των τριών χερσονήσων της Χαλκιδικής όπου ξεφορτώνονταν τα πολεμοφόδια του αγώνος και προωθούντο με χαλκιδικιώτικα καραβάνια προς τα ενδότερα  της Μακεδονίας. Αλλά όταν η ανάγκη το καλούσε, οι αντάρτες της Χαλκιδικής , γλιστρώντας πάνω από τις πυκνοδασωμένες κορφές του Χολομώντος, περνούσαν στην αντίπερα πλευρά και δίναν τις μάχες τους στην Κεντρική και  Ανατολική Μακεδονία …

Οι καρβουνιάρηδες και οι ξυλοκόποι του Χολομώντος βρίσκονταν σε μόνιμη κατάσταση πολέμου μεταφέροντας, μέσα στα φορτία τους, τα όπλα, νοσηλεύοντας τους τραυματίες, παρέχοντας στα καλύβια τους ασφαλές άσυλο στους καταδιωγμένους, παίρνοντας, εν ανάγκη, οι ίδιοι τα όπλα και όταν δεν υπήρχαν όπλα, τα τσεκούρια για να κρατήσουν την Μακεδονία ελληνική».

Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε όλους αυτούς τους μακεδονομάχους, διότι ορισμένοι δεν το ομολόγησαν ποτέ, επειδή είχαν δώσει τον όρκο του μακεδονομάχου, και άλλοι, επειδή δεν έλαβαν μέρος σε μάχες αλλά ήταν μεταφορείς όπλων ή πράκτορες, πίστευαν ότι δεν ήταν μακεδονομάχοι.

Γνωστός μακεδονομάχος από τον Ταξιάρχη είναι  ο Ιωάννης Παρλιάρης, ο οποίος συνετέλεσε για να ελευθερωθεί αναιμάκτως ο Πολύγυρος στις 18 Οκτωβρίου 1912.

Μερικά ονόματα Χαλκιδικιωτών που συμμετείχαν στην αντίσταση κατά των Τούρκων και Βουλγάρων υπάρχουν  στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη.

Είναι χρέος λοιπόν όλων των Ελλήνων, η διαφύλαξη της μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα.

Η μελέτη και η βαθιά γνώση της ιστορίας, η επαγρύπνηση και η εγκατάλειψη του εφησυχασμού, αποτελούν σήμερα την ασπίδα και το δόρυ, τα πιο αποτελεσματικά όπλα, για την αντιμετώπιση κάθε επιβουλής εναντίον της Μακεδονίας.

Πηγή: ΓΝΩΣΗ - 2ο Δημοτικό Σχολείο Πολυγύρου

Αξίζουν συγχαρητήρια οι δάσκαλοι και οι μαθητές του 2ου Δημοτικού σχολείου Πολυγύρου, που κάνανε αυτή την εργασία.